ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ

ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ

ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਦਾ ਸਬੰਧ ਬਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਨਾਦੀ ਹੈ। ਨਾਦੀ ਸਬੰਧ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਦਰਸਾਈ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ `ਚ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਦੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਗ੍ਰਿਹ ਵਿਖੇ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੰਤਾਨ ਵੀ ਤਦ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕੀ ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਬਿੰਦੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਮਾਣ ਤਿਆਗ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਦੀ ਪੁੱਤਰ/ਪੁੱਤਰੀ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਾਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਡੰਕੇ ਦੀ ਚੋਟ ਨਾਲ ਇਹ ਐਲਾਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ: ਸੋ ਸਿਖੁ ਸਖਾ ਬੰਧਪੁ ਹੈ ਭਾਈ ਜਿ ਗੁਰ ਕੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚਿ ਆਵੈ॥ ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਭਾਈ ਵਿਛੁੜਿ ਚੋਟਾ ਖਾਵੈ। (ਪੰਨਾ 601) ਅਰਥ: ਹੇ ਭਾਈ! ਉਹੀ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੈ, ਜੇਹੜਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਤੁਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਿੱਛੁੜ ਕੇ ਦੁਖ ਸਹਾਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ: ਗੁਰੂ ਸਿਖੁ ਸਿਖੁ ਗੁਰੂ ਹੈ ਏਕੋ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸ ਚਲਾਏ॥ (ਪੰਨਾ 312) ਅਰਥ: (ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ) ਗੁਰੂ ਸਿੱਖ (ਨਾਲ ਇਕ-ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ) ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ (ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ) ਹੈ, ਸਿੱਖ ਭੀ ਗੁਰੂ ਵਾਲੇ ਉਪਦੇਸ਼ (ਦੀ ਲੜੀ) ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਤੋਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਾ ਸਮਰਪਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਮ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਪੁੱਤਰ ਆਖ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੋ ਮਿਲੇ ਸੇਈ ਜਨ ਉਬਰੇ ਜਿਨ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਸਮਾਰਿਆ॥ ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੇ ਗੁਰਸਿਖ ਪਤਹਹੁ ਹਰਿ ਜਪਿਅਹੁ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰਿਆ॥ (ਪੰਨਾ 312) ਅਰਥ: ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਜਾ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ (ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਤੋਂ) ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹਨ। (ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ) ਦਾਸ ਨਾਨਕ ਦੇ ਸਿੱਖ ਪੁੱਤਰੋ! ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪੋ, (ਕਿਉਂਕਿ) ਪ੍ਰਭੂ (ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ) ਪਾਰ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸ ਸੰਤਾਨ ਨੂੰ ਹੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨ ਲਈ ਇਹ ਮਾਪਦੰਡ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਮਾਪਦੰਡ ਇਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਅਤੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਦੀਆਂ ਜ਼ੁਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ ਰਹਿਤ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਕੇਵਲ ਸਾਧਾਰਨ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਦੈਵੀ ਸਿਦਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਜਦ ਅਸੀਂ ‘ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿੱਖ ਮੇਰਾ’ ਦਾ ਭਾਵ ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਚੂੰਕਿ ਰਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਤੋਂ ਸੱਖਣੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਦੀ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ। ਕੇਵਲ ਬਾਹਰੀ ਰਹਿਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਭੇਖ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਭੇਖ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਸਮਝ ਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਗੁਣਾਂ ਵਲੋਂ ਅਸੀਂ ਅਵੇਸਲੇ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ। ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਕੇਵਲ ਬਾਹਰੀ ਰਹਿਤ `ਚ ਪਰਪੱਕ ਹੋਣ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੁਮਤ ਮਾਰਤੰਡ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, “ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਆਖਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪੱਗ ਤੇ ਕੱਛ ਉਤਰ ਗਈ ਹੈ, ਮੈਂ ਤਨਖਾਈਆ ਹਾਂ, ਮੇਰੀ ਭੁੱਲ ਬਖ਼ਸ਼ੋ। ਪਰ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਹੈ, ਦਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਬਚਨ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਪਾਲਿਆ, ਪਰ – ਧਨ ਪਰ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵਲ ਮਨ ਲਲਚਾਇਆ ਹੈ, ਆਦਿਕ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਚੀ ਸਿਖੀ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ।”।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੇਹੜੀ ਰਹਿਤ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਈ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ `ਚ ਦਰਸਾਈ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। (ਭਾਵੇਂ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਤਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਹਨਾਂ `ਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਕੁੱਝ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।) ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਸਦਾਚਾਰਕ ਗੁਣਾਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ‘ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ’ ਦਾ ਅਰਥ ਭਾਵ ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਨਿਘਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਸਦਾਚਾਰਕ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਚਾਹਤ ਘਟੀ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਛਕਣ ਵਾਲੇ ਵੀਰਾਂ/ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਛੂਤ – ਛਾਤ ਵਾਲਾ ਭਾਵ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਸਮਝਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਵਾਲੇ ਭਿਆਨਕ ਆਤਮਕ ਰੋਗ ਵਧੇਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਆਤਮਕ ਰੋਗ ਕਾਰਨ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਵੀਰ/ਭੈਣ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦੇਣਾ ਵੀ ਮੁਨਾਸਬ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। (ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਵੀਰਾਂ/ਭੈਣਾ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੈ ਭਾਵਨੀ ਹੈ। ਜੇਹੜੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕੀ ਮੋਹਰ ਸਮਝ ਕੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ- ਕੀਮਤਾ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਦਕ/ਭਰੋਸੇ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੈ ਭਾਵਨੀ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਅੱਗੇ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ) ਇਸ ਪੰਗਤੀ ਦਾ ਅਰਥ ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਣ/ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ – ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, “ਭੇਖ ਪਿਆਰਾ ਨਾਹਿ ਮਮ ਵਰਣ ਪਿਆਰਾ ਨਾਹਿ। ਰਹਿਤ ਪਿਆਰੀ ਮੋਹ ਕੋ ਸਿਦਕ ਪਿਆਰਾ ਆਹਿ।” ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਨਹੀਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਘਟੀਆ ਸਮਝ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਿਰਸਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਦ ਕੇ ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਛੱਕਣ ਵਾਲਿਆਂ `ਚ ਹਲੀਮੀ/ਨਿਮਰਤਾ ਆਦਿ ਦੈਵੀ ਗੁਣ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੇ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਉਪਦੇਸ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ: ਮਾਨ ਮੋਹ ਮੇਰ ਤੇਰ ਬਿਬਰਜਿਤ ਏਹੁ ਮਾਰਗ ਖੰਡੇਧਾਰ॥ (ਪੰਨਾ 534)

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਇਸ ਚੇਤਾਵਨੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਵੀ ਅਣਸੁਣਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ: ਇਤੁ ਮਾਰਗਿ ਚਲੇ ਭਾਈਅੜੇ ਗੁਰ ਕਹੈ ਸੁ ਕਾਰ ਕਮਾਇ ਜੀਉ॥ ਤਿਆਗੇਂ ਮਨ ਕੀ ਮਤੜੀ ਵਿਸਾਰੇਂ ਦੂਜਾ ਭਾਉ ਜੀਉ॥ ਇਉ ਪਾਵਹਿ ਹਰਿ ਦਰਸਾਵੜਾ ਨਹ ਲਗੈ ਤਤੀ ਵਾਉ ਜੀਉ॥ (ਪੰਨਾ 763)

ਸਾਡੀ ਇਹੋ ਜੇਹੀ ਸੋਚ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਜੇਹੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੱਥ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਕਿ, “ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੈ ਕਿ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀ ਜਿਸ ਦੇ ਮੁਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪੈ ਗਿਆ ਫਿਰ ਭਾਵੇਂ ਗਲਤੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਪਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਤਕ ਅਸੀਂ ਨਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦਿਆਂਗੇ।” ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰਾਮਕਲੀ `ਚ ਅੰਕਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ੂਰ ਇਹੋ ਜੇਹੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਰੱਦ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਕਰਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਕਲਿਆਣ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਕੈ ਘਰਿ ਹਿੰਦੂ ਆਵੈ॥ ਸੂਤੁ ਜਨੇਊ ਪੜਿ ਗਲਿ ਪਾਵੈ॥ ਸੂਤੁ ਪਾਇ ਕਰੇ ਬੁਰਿਆਈ॥ ਨਾਤਾ ਧੋਤਾ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ॥ ਮੁਸਲਮਾਨੁ ਕਰੇ ਵਡਿਆਈ॥ ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਪੀਰੈ ਕੋ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ॥ ਰਾਹੁ ਦਸਾਇ ਓਥੈ ਕੋ ਜਾਇ॥ ਕਰਣੀ ਬਾਝਹੁ ਭਿਸਤਿ ਨ ਪਾਇ॥ ਜੋਗੀ ਕੈ ਘਰਿ ਜੁਗਤਿ ਦਸਾਈ॥ ਤਿਤੁ ਕਾਰਣਿ ਕਨਿ ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਪਾਈ॥ ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਪਾਇ ਫਿਰੈ ਸੰਸਾਰਿ॥ ਜਿਥੈ ਕਿਥੈ ਸਿਰਜਣਹਾਰੁ॥ ਜੇਤੇ ਜੀਅ ਤੇਤੇ ਵਾਟਾਊ॥ ਚੀਰੀ ਆਈ ਢਿਲ ਨ ਕਾਊ॥ ਏਥੈ ਜਾਣੈ ਸੁ ਜਾਇ ਸਿਞਾਣੈ॥ ਹੋਰੁ ਫਕੜੁ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਣੈ॥ ਸਭਨਾ ਕਾ ਦਰਿ ਲੇਖਾ ਹੋਇ॥ ਕਰਣੀ ਬਾਝਹੁ ਤਰੈ ਨ ਕੋਇ॥ ਸਚੋ ਸਚੁ ਵਖਾਣੈ ਕੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਅਗੈ ਪੁਛ ਨ ਹੋਇ॥ 2॥ (ਪੰਨਾ 951)

ਅਰਥ: (ਕਿਸੇ ਖਤ੍ਰੀ ਆਦਿਕ) ਹਿੰਦੂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ (ਮੰਤ੍ਰ ਆਦਿਕ) ਪੜ੍ਹ ਕੇ (ਉਸ ਖੱਤ੍ਰੀ ਦੇ) ਗਲ ਵਿੱਚ ਧਾਗਾ ਜਨੇਊ ਪਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ; (ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਜਨੇਊ ਤਾਂ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ) ਜਨੇਊ ਪਾ ਕੇ ਭੀ ਮੰਦ-ਕਰਮ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿੱਤ) ਨ੍ਹਾਉਣ ਧੋਣ ਨਾਲ ਉਹ (ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੇ) ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ।

ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਨੁੱਖ (ਦੀਨ ਦੀ) ਵਡਿਆਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਗੁਰੂ ਪੀਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਤਾਂ (ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ) ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ; (ਬਹਿਸ਼ਤ ਦਾ) ਰਸਤਾ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਰਸਤੇ ਉਤੇ ਤੁਰਦਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੈ ਤੇ ਨੇਕ ਅਮਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਬਹਿਸ਼ਤ ਮਿਲਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਜੋਗੀ ਦੇ ਡੇਰੇ ਤੇ (ਮਨੁੱਖ ਜੋਗ ਦੀ) ਜੁਗਤਿ ਪੁੱਛਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ( ‘ਜੁਗਤਿ’ ) ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਮੁੰਦ੍ਰਾਂ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਮੁੰਦ੍ਰਾਂ ਪਾ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰ ਲਾਂਦਾ ਹੈ (ਭਾਵ, ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਹਰ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਭਉਂਦਾ ਹੈ), ਪਰ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ (ਬਾਹਰ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਲਣਾ ਵਿਅਰਥ ਹੈ)।

(ਜਗਤ ਵਿਚ) ਜਿਤਨੇ ਭੀ ਜੀਵ (ਆਉਂਦੇ) ਹਨ ਸਾਰੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਹਨ, ਜਿਸ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇਥੇ ਢਿੱਲ ਨਹੀਂ ਲਾ ਸਕਦਾ; ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਹੈ ਉਹ (ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ) ਜਾ ਕੇ ਭੀ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ (ਜੇ ਇਹ ਉੱਦਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ) ਹੋਰ ਦਾਹਵਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹਿੰਦੂ ਹਾਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਂ ਸਭ ਫੋਕਾ ਹੈ। (ਹਿੰਦੂ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨ) ਹਰੇਕ ਦੇ ਅਮਲਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਨੇਕ ਅਮਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਦੇ ਕੋਈ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਲੰਘਿਆ। ਜੋ ਮਨੁੱਖ (ਐਸ ਜਨਮ ਵਿਚ) ਕੇਵਲ ਸੱਚੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਨਾਨਕ! ਪਰਲੋਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਖਾ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਂਦਾ। 2.

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਇਹ ਗੱਲ ਕੇਵਲ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ‘ਪਰਥਾਇ ਸਾਖੀ ਮਹਾ ਪੁਰਖ ਬੋਲਦੇ ਸਾਝੀ ਸਗਲ ਜਹਾਨੈ’ (ਪੰਨਾ 647) ਦੇ ਗੁਰਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਉSਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਹ ਬਚਨ ਉਤਨੇ ਹੀ ਢੁੱਕਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤੀ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਹੋ ਜੇਹੀ ਸੋਚ ਰੱਖਦਾ/ਪ੍ਰਚਾਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਅਜਿਹਾ ਕਥਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਵਨ ਮੁੱਖ `ਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਤਾਂ ਪੁਕਾਰ ਪੁਕਾਰ ਕੇ ਇਹ ਆਖ ਰਹੇ ਹਨ: ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਹਾਮਾ ਤਾ ਭਰੇ ਜਾ ਮੁਰਦਾਰੁ ਨ ਖਾਇ। (ਪੰਨਾ 141)

ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ (ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਰਮਾਨਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮਾਨ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਚੂੰਕਿ ‘ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ’ ਵਾਲੀ ਪੰਗਤੀ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ (ਭਾਈ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਦੇਸਾ ਸਿੰਘ) `ਚ ਅੰਕਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਹਿਤਨਾਮੇ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਇੱਕ ਟੂਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।) ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਹਿਤ ਦਾ ਜੋ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਉਸ ਵਲ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਹਿਤ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਪ ਦੇਖ ਸਕੀਏ।

ਪਿਛਲ ਰਾਤੀ ਜਾਗਣਾ ਨਾਮੁ ਦਾਨੁ ਇਸਨਾਨ ਦ੍ਰਿੜਾਏ। ਮਿਠਾ ਬੋਲਣੁ ਨਿਵ ਚਲਣੁ ਹਥਹੁ ਦੇਕੈ ਭਲਾ ਮਨਾਏ। ਥੋੜਾ ਸਵਣਾ ਖਾਵਣਾ ਥੋੜਾ ਬੋਲਨੁ ਗੁਰਮਤਿ ਪਾਏ। ਘਾਲਿ ਖਾਇ ਸੁਕ੍ਰਿਤੁ ਕਰੈ ਵਡਾ ਹੋਇ ਨ ਆਪੁ ਗਣਾਏ। ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਗਾਵਦੇ ਰਾਤਿ ਦਿਹੈ ਨਿਤ ਚਲਿ ਚਲਿ ਜਾਏ। ਸਬਦ ਸੁਰਤਿ ਪਰਚਾ ਕਰੈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਰਚੈ ਮਨ ਪਰਚਾਏ। ਆਸਾ ਵਿਚਿ ਨਿਰਾਸੁ ਵਲਾਏ। (ਵਾਰ 28, ਪਉੜੀ 15)

ਗੁਰੁਸਿੱਖੀ ਦਾ ਬੋਲਣਾ ਹੁਇ ਮਿਠਬੋਲਾ ਲਿਖੈ ਨ ਲੇਖੈ। ਗੁਰੁਸਿਖੀ ਦਾ ਚਲਣਾ ਚਲੈ ਭੈ ਵਿਚਿ ਲੀਤੈ ਭੇਖੈ। ਗੁਰੁਸਿਖੀ ਦਾ ਰਾਹੁ ਏਹੁਗੁਰੁਮੁਖਿ ਚਾਲ ਚਲੈ ਜੋ ਦੇਖੈ। ਘਾਲ ਖਾਇ ਸੇਵਾ ਕਰੈ ਗੁਰੁ ਉਪਦੇਸ ਅਵੇਸ ਵਿਸੇਖੈ। ਮੁਰਦੇ ਵਾਂਗ ਮੁਰੀਦ ਹੋਇ ਗੁਰੁ ਗੋਰੀਂ ਵੜਿ ਅਲਖ ਅਲੇਖੈ। (ਵਾਰ 28 ਪਉੜੀ 6)

ਅਰੁ ਸਭ ਤੇ ਵਡੀ ਰਹਿਤ ਏਹ ਹੈ ਜੋ ਮਿਥਿਆ ਨਾ ਬੋਲੇ। ਮਰਦੁ ਹੋਇਕੈ ਪਰਨਾਰੀ ਕਾ ਸੰਗ ਨਾ ਕਰੇ, ਇਸਤ੍ਰੀ ਹੋਇਕੇ (ਪਰ) ਮਰਦਾਂ ਨੋ ਨਾ ਦੇਖੇ। ਲੋਭ ਨਾ ਕਰੈ, ਕ੍ਰੋਧ ਨਾ ਕਰੇ, ਅੰਹਕਾਰ ਨਾ ਕਰੇ, ਬਹੁਤ ਮੋਹ ਨ ਕਰੈ, ਨਿੰਦਿਆ ਨਾ ਕਰੈ। …ਦੁਖਾਵੈ ਕਿਸੇ ਕੋ ਨਾਹੀ। ਮਿਠਾ ਬੋਲੇ। ਜੇ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਹੈ; ਮਨ ਬਿਖੈ ਲਿਆਵੈ ਨਾਹੀ। …ਪਰਾਏ ਦਰਬੁ ਕਉ ਅੰਗੀਕਾਰੁ ਨਾ ਕਰੈ, ਧਰਮ ਕੀ ਕਿਰਤਿ ਕਰਿ ਖਾਇ॥ (ਭਾਈ ਚਉਪਾ ਸਿੰਘ)

ਸੋ, ‘ਰਹਿਣੀ ਰਹਹਿ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ’ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸਿੱਖ ਦੀ ਉਸ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤ ਤੋਂ ਹੈ ਜੇਹੜੀ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਗੁਰੁ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਇਹੀ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਨਿਆਰਾਪਣ ਕੇਵਲ ਤਨ ਦੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੈਨਕੂਵਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਕੀ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਰੱਬ ਪਾਇਆ ਸੀ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਕੀ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਰੱਬ ਪਾਇਆ ਸੀ?

ਉੱਤਰ: ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਪ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ। ਪਰੰਤੂ, ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ `ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆ ਆਖੀਆਂ ਅਥਵਾ ਲਿੱਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ `ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਆਖਿਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਣਨ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕ ਮੰਨ ਕੇ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਤਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਹੀ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਹੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਜੀ ਜੇਕਰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਭਗਤ ਧੰਨੇ ਵਾਂਗੂੰ ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪਾ ਸਕੀਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਆਖਣ ਲਗਿਆਂ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਸ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਅਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਰਧਾ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਨਿਸ਼ਚਾ, ਪਰਤੀਤ) ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਹੁਰੀਂ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, “ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸੂਰਜ ਦੀ ਕਿਰਨ ਨਾਲ ਚਮਕਦੇ ਮਾਰੂਥਲ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਜਲ ਤੋਂ ਪਿਆਸ ਮਿਟਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਕਿਸੇ ਮੰਤ੍ਰ ਜੰਤ੍ਰ ਤੋਂ ਰੋਗ ਦੀ ਨਿਵ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਸੰਤਾਨ ਧਨ ਆਦਿ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਮਿਥਯਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਲੇਸ਼ ਅਤੇ ਪਛਤਾਵੇ ਤੋਂ ਛੁਟ ਹੋਰ ਕੋਈ ਫਲ ਨਹੀਂ।” ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਫਿਰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, “ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਖੂਹ ਨਦ (ਦਰਿਆ) ਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਪਿਆਸ ਬੁਝਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਔਖਧ ਤੋਂ ਰੋਗ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਬੁਧਿ ਵਿਦਯਾ ਬਲ ਨਾਲ ਧਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸਤਯ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹਨ।” (ਗੁਰੁਮਮਤ ਮਾਰਤੰਡ)। ਸੋ, ਇਹ ਧਾਰਣਾ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੇਵਲ ਸ਼ਰਧਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ; ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਕੇਵਲ ਯਥਾਰਥ ਰੂਪ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੈ। ਖ਼ੈਰ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਇਆ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਕੁਛ ਲਿੱਖਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸਲ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਲ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਭਗਤ ਜੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਰਾਂਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਲੱਭਾ ਹੈ, ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੇਵਲ ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜੋ ਆਪ ਆਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਭਗਤ ਜੀ ਰਾਗ ਆਸਾ ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ। ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:-
ਭ੍ਰਮਤ ਫਿਰਤ ਬਹੁ ਜਨਮ ਬਿਲਾਨੇ ਤਨੁ ਮਨੁ ਧਨੁ ਨਹੀ ਧੀਰੇ ॥ ਲਾਲਚ ਬਿਖੁ ਕਾਮ ਲੁਬਧ ਰਾਤਾ ਮਨਿ ਬਿਸਰੇ ਪ੍ਰਭ ਹੀਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਬਿਖੁ ਫਲ ਮੀਠ ਲਗੇ ਮਨ ਬਉਰੇ ਚਾਰ ਬਿਚਾਰ ਨ ਜਾਨਿਆ ॥ ਗੁਨ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢੀ ਅਨ ਭਾਂਤੀ ਜਨਮ ਮਰਨ ਫਿਰਿ ਤਾਨਿਆ ॥੧॥ ਜੁਗਤਿ ਜਾਨਿ ਨਹੀ ਰਿਦੈ ਨਿਵਾਸੀ ਜਲਤ ਜਾਲ ਜਮ ਫੰਧ ਪਰੇ ॥ ਬਿਖੁ ਫਲ ਸੰਚਿ ਭਰੇ ਮਨ ਐਸੇ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਪ੍ਰਭ ਮਨ ਬਿਸਰੇ ॥੨॥ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਵੇਸੁ ਗੁਰਹਿ ਧਨੁ ਦੀਆ ਧਿਆਨੁ ਮਾਨੁ ਮਨ ਏਕ ਮਏ ॥ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਮਾਨੀ ਸੁਖੁ ਜਾਨਿਆ ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਅਘਾਨੇ ਮੁਕਤਿ ਭਏ ॥੩॥ ਜੋਤਿ ਸਮਾਇ ਸਮਾਨੀ ਜਾ ਕੈ ਅਛਲੀ ਪ੍ਰਭੁ ਪਹਿਚਾਨਿਆ ॥ ਧੰਨੈ ਧਨੁ ਪਾਇਆ ਧਰਣੀਧਰੁ ਮਿਲਿ ਜਨ ਸੰਤ ਸਮਾਨਿਆ ॥੪॥੧॥ {ਪੰਨਾ ੪੮੭}
ਭਗਤ ਜੀ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨੇ ਨਾਮ ਧਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਸੰਤ ਅਥਵਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭਗਤ ਜੀ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਸੁਆਰਥ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਾ ਕੇ, ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਚਾਰੀ ਹੋਈ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨ ਲਿਆ ਕਿ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪੱਥਰ `ਚੋਂ ਪਾਇਆ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਲੋਂ ਭਗਤ ਜੀ ਬਾਰੇ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਮਹਾਰਾਨ ਨੇ ਭਗਤ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੁਮਰਾਹ ਕੁੰਨ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋਂ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤੀ ਦਾ ਚਾਉ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਹਜ਼ੂਰ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ:-
ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਗੋਬਿੰਦ ਗੋਬਿੰਦ ਗੋਬਿੰਦ ਸੰਗਿ ਨਾਮਦੇਉ ਮਨੁ ਲੀਣਾ ॥ ਆਢ ਦਾਮ ਕੋ ਛੀਪਰੋ ਹੋਇਓ ਲਾਖੀਣਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਬੁਨਨਾ ਤਨਨਾ ਤਿਆਗਿ ਕੈ ਪ੍ਰੀਤਿ ਚਰਨ ਕਬੀਰਾ ॥ ਨੀਚ ਕੁਲਾ ਜੋਲਾਹਰਾ ਭਇਓ ਗੁਨੀਯ ਗਹੀਰਾ ॥੧॥ ਰਵਿਦਾਸੁ ਢੁਵੰਤਾ ਢੋਰ ਨੀਤਿ ਤਿਨਿ ਤਿਆਗੀ ਮਾਇਆ ॥ ਪਰਗਟੁ ਹੋਆ ਸਾਧਸੰਗਿ ਹਰਿ ਦਰਸਨੁ ਪਾਇਆ ॥੨॥ ਸੈਨੁ ਨਾਈ ਬੁਤਕਾਰੀਆ ਓਹੁ ਘਰਿ ਘਰਿ ਸੁਨਿਆ ॥ ਹਿਰਦੇ ਵਸਿਆ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਭਗਤਾ ਮਹਿ ਗਨਿਆ ॥੩॥ ਇਹ ਬਿਧਿ ਸੁਨਿ ਕੈ ਜਾਟਰੋ ਉਠਿ ਭਗਤੀ ਲਾਗਾ ॥ ਮਿਲੇ ਪ੍ਰਤਖਿ ਗੁਸਾਈਆ ਧੰਨਾ ਵਡਭਾਗਾ ॥੪॥੨॥ {ਪੰਨਾ 487}
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਮਹਾਰਾਜ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਨਾਮ ਦੇਵ, ਕਬੀਰ, ਰਵਿਦਾਸ, ਸੈਣ ਦੀ ਸੋਭਾ ਸੁਣੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤੀ ਰਾਹੀਂ ਉੱਚਾ ਮਰਾਤਬਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਆਪ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਦਾ ਚਾਉ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਵੀ ਪਰਮੇਸਰ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਏ ਅਤੇ “ਗੁਣ ਕਹਿ ਗੁਣੀ ਸਮਾਵਣਿਆਂ” ਦੇ ਗੁਰਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ ਗਏ।
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦਸਵੀਂ ਵਾਰ, (ਜਿਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਫੁਟ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ:-
“ਇਸ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾਵਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦੇ ਢੰਗ ਪਰ ਕਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਰਮਾਰਥ ਦੇ ਬੜੇ ਬੜੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦੇਕੇ ਆਪਣੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦਾ ਸਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਲਈਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਦੋ ਦੋ ਅੰਗ ਲਏ ਗਏ ਤਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਪਰ ਪਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਦੂਸ਼ਨ ਲਗੇਗਾ।” ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅੱਗੇ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਸਾਡੀ ਵਿਦਯਾ ਦਾ ਆਮ ਅਸੂਲ ਹੈ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦਾ ਸਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਲੈਣਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਮਾਤ੍ਰ ਕਹਿਣਾ ਕਰਤਾ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਤਯਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ। ਉਹ ਪੱਖ ਜੁਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਪੱਖ ਜੁਦਾ ਹੈ, ਪਾਠਕ ਜਨ ਰਲਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰੌਲੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪੈ ਜਾਣ।” ) ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਜੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਥਾ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਭੋਲਾ ਭਾਉ ਗੋਬਿੰਦੁ ਮਿਲਾਵੈ ਵਾਲਾ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।
ਸੋ, ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਨੇ ਪੱਥਰ ਚੋਂ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਬਲਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਰਾਹੀਂ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਪੱਥਰ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਰਚਾਰੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮਕਾਂਡਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਲਝਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਨੋਟ: ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਆਮੀ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਦਾ ਵੀ ਨਾਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਵੀ ਧੰਨਾ ਜੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਝੁਠਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵਧੇਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ (ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ) ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਆਦਿ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗਵਾਹੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪ੍ਰਤੀਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ `ਤੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਉੱਤਰ ਲੰਬੇਰਾ ਹੋਣ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਨਹੀਂ ਵਿਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸਰੂਪ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾ ਅਰਥਾਤ ਮਿਲਣਾ ਕੀ ਹੈ?
ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੈਨਕੂਵਰ

ਕੇਸਾ ਦੀ ਅਹਿਮੀਆਤ ਨਾ ਮਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲੀਲ ਦਾ ਜਾਵਾਬ

ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇਂ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਾਇੰਸ ਨਵੀ ਕਾਢ ਕੱਢ ਦੀ ਹੈ, ਕਾਢ ਦੇ ਜਿੱਥੇ ਫਾਇਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੋਟਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਾਢ ਹੈ ਜਿਥੇ ਇਸ ਨਾਲ ਮੁੱਨਖ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁੱਤ ਅਰਾਮ ਆਇਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਮੋਟਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਦੁਰਘਟਨਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਜਾਨਾਂ ਵੀ ਗਈਆਂ ਹਨ , ਪਲੂਸ਼ਨ ਦਾ ਵੀ ਰੋਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇੱਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੇ ; ਹੁੱਣ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਇੰਨਟਰ ਨੈੱਟ ਨਾਲ ਅੱਜ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇ ਹੋਏ । ਜਿੱਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਹੋਏ ਨੇ ਉਸੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇੰਨਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਆਏ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤੇ , ਹਰ ਧਰਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਨੈੱਟ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਨਿੰਰਤਰ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਜਿਥੋ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਰਬ ਉਚਤੱਮ ਧਿਰ ਐਸ ਜੀ ਪੀ ਸੀ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਨੈੱਟ ਵਰਗੀ ਸੁਿਵਧਾ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀ ਚੁੱਕਿਆ ਲੇਕਿਨ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਲਾਗਾਂ ਯੋਗ ਉਦੱਮ ਕੀਤੇ ਹਨ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕਈ ਸਿਰ ਕੱਢ ਸਾਈਟਾਂ ਹੱਨ ਜੋ ਕਿ ਜੋਰਾਂ ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹੱਨ, ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਆਨ ਲਾਈਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਚਲਦੀਆਂ ਹੱਨ, ਪੜ ਕਿ ਪਾਠਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹੱਨ। ਲੇਕਿਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਰ ਤਕਨੀਕੀ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ , ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਜਿਥੇ ਨੈਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਕੁਛ ਫਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ , ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਈ ਮੁੱਦੇ ਜੰਤਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਹੋਰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਧਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ , ਅਲੱਗ ਅੱਲਗ ਸੋਚ ਦੇ ਬੰਦੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਜਿਥੇ ਨੱੈਟ ਦਾ ਕਰਕੇ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਿਆਨ ਪੁਹੰਚਿਆ ਹੈ ਲੋਕਾ ਨੂੰ ਗੁਰਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਉਥੇ ਹੀ ਕਈ ਲੋਕ ਗੁਰਮੱਤ ਦੇ ਕਈ ਅਹਿਮ ਮੁਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋ ਮੁਨੱਕਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨਹਾਂ ਵਿਚੋ ਕਈ ਬਹੱਤ ਹੀ ਖਤਰਨਾਕ ਦਾਅਵੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ , ਕੇਸ਼ਧਾਰੀ ਹੋਣਾ ਲ਼ਾਜਮੀ ਨਹੀ, ਨਸਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵਰਜਤ ਨਹੀ। ਇਹ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਆਪਨੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਤੇ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕਿਥੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਜਦੋ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁੱਕਮ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਸਾਬਤ ਸੂਰਤ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਰੂਹ ਬਹਰੂ ਕਰਾਓ ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਸੱਮਝਣ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਨਹੀ ਹੁੰਦੇ। ਮੈ ਨੈੱਟ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸ ਲਈ ਕਰ ਰਿਹਾਂ ਹਾਂ ਕਿਉਕਿ ਇਹੋ ਜਹੇ ਵੀਰਾਂ ਨੇ ਨੈੱਟ ਤੋ ਉਲਟੀ ਸਿੱਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕਿ ਹੀ ਇਹ ਸੋਚ ਅਪਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।
ਕੇਸ ਕੱਟਣ ਦੀ ਵਾਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਲੀਲ਼ ਕੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ , ਉੱਹ ਇਹ ਕੇ ਕੀ ਕੁਝ ਭਗਤ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰੁ ਗੰਥ ਸਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਹੈ ਉਹਨਾ ਦੇ ਕੇਸ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਗਤ ਸੈਣ ਜੀ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਬਾਬ ਫਰੀਦ ਜੀ ਤੇ ਸਾਇਦ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਵੀ। ਇਹਨਾ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬਨ ਨੇ ਜਿਸ ਭਗਤ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰੁ ਗੰ੍ਰਥ ਸਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਹਨਾ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਾਰੇ ਕੋਖ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬਾਨ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹੁਸਲੇ ਨਹੀ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀ ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਦੇ ਚਾਰ ਚੰਗੇ ਗਾਣੇ ਸੁਣ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਕਹਿਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ , ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬਨ ਨੇ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜਿਸ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਚਾਈ ਦੇਖੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੰ੍ਰਥ ਸਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਨਹੀ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬਨ ਬੁਹੁਤ ਹੀ ਸੂਝਵਾਨ ਦੂਰ ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸੱਨ, ਉਹਨੇ ਨੇ ਬਾਣੀ ਰੱਚਤਾ ਦੀ ਕੇਵਲ ਬਾਣੀ ਨਹੀ ਦੇਖੀ ਰਚਨਹਾਰੇ ਦੇ ਜੀਵਣ ਵਾਰੇ ਵੀ ਕੋਖ ਕੀਤੀ ਤੱਦ ਹੀ ਉਹਨਾ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰੁ ਗ੍ਰੰਥ ਸਹਿਬ ਵਿਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੁ ਸਹਿਬਨ ਭਲੀਭਾਂਤੀ ਜਾਣਦੇ ਸੱਨ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸਵਾਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉੱਠ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸੇ ਦੀ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਵੀ ਹੈ ਉਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਿ, ਇੱਕ ਪੀਲੂ ਨਾਮ ਦਾ ਆਦਮੀ ਵੀ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬ ਕੋਲ ਅਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲੈ ਕਿ ਆਇਆ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਗੁਰੁ ਸਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਪੀਲੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀ ਕੀਤੀ, ਪੀਲੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚੋ ਇੱਕ ਬੰਦ ਇਸਤਰਾ ਹੈ।
"ਪੀਲੂ ਅਸਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸੇ ਭਲੇ ਜੰਮਦਿਆਂ ਜੁ ਮੁਏ। ਓਨਾਂ ਚਿੱਕੜ ਪਾਵ ਨ ਬੋੜਿਆ ਨਾ ਆਲੂਦ ਭਏ। (ਭਾਵ, ਹੇ ਪੀਲੂ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਉਹ ਚੰਗੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜੰਮਦਿਆਂ ਹੀ ਮਰ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਡੋਬਿਆ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮੈਲ ਨਾਲ ਮੈਲੇ ਹੋਏ।"
ਗੁਰੁ ਗ੍ਰੰਥ ਸਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਭਾਵ ਵਿਚ ਤੇ ਪੀਲੂ ਦੇ ਭਾਵ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਅੰਤਰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਆਉਂਦਾ। ਸ਼ਬਦ ਹੈ:
"ਫਰੀਦਾ ਜਿ ਦਿਹਿ ਨਾਲਾ ਕਪਿਆ ਜੇ ਗਲੁ ਕਪਹਿ ਚੁਖ॥ ਪਵਨਿ ਨ ਇਤੀ ਮਾਮਲੇ ਸਹਾਂ ਨ ਇਤੀ ਦੁਖ॥ (ਪੰਨਾ ੧੩੮੧) ਅਰਥ: ਹੇ ਫਰੀਦ! (ਆਖ-) (ਹੇ ਦਾਈ!) ਜਿਸ ਦਿਨ ਮੇਰਾ ਨਾੜੂ ਕੱਟਿਆ ਸੀ, ਜੇ ਰਤਾ ਕੁ ਮੇਰਾ ਗਲ ਵੱਢ ਦੇਂਦੀਓਂ, ਤਾਂ (ਮਨ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਟੋਇਆਂ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਣ) ਨਾਹ ਇਤਨੇ ਝੰਬੇਲੇ ਪੈਂਦੇ ਅਤੇ ਨਾਹ ਹੀ ਮੈਂ ਇਤਨੇ ਦੁੱਖ ਸਹਾਰਦਾ।"

ਇਸ ਲਈ ਐਸਾ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਗੁਰੁ ਗੰਥ ਸਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਕਰਤਾ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਗੁਰਮੱਤ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਅਸੂਲਾਂ ਤੋ ਸੱਖਣਾ ਸੀ ਮੱਨਮੱਤ ਹੈ, ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੇਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਕੇਸਾਧਾਰੀ ਹੋਣਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਫਜ਼ੂਲ ਗੱਲਾਂ ਨਾ ਕਰਨ ਤਾਂ ਚੰਗਾਂ ਹੈ।
ਸੁੱਖਵਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਕੁਦਰਤ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ

ਕੁਦਰਤ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ, ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ ਜੋ ਖੋਜੈ ਸੋ ਪਾਵੈ (ਪੰਨਾ 695)

ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸ਼ਰੀਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਤੁਪਕੇ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਕਣ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਣੂ ਆਖਦੇ ਹਾਂ, ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੇ ਇਕ ਸੈੱਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਅਣੂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੌਜੇਟਿਵ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਪਰੋਟੌਨ ਅਤੇ ਚਾਰਜ ਰਹਿਤ ਨਿਊਟਰਾਨ ਗੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ਨੈਗੇਟਿਵ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਇਲੈਕਟਰੌਨ ਇਕ ਖਾਸ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲੇ ਇਲੈਕਟਰੌਨ ਨਾਂ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨਾਂ ਬਾਹਰ ਜੋ ਕਿਸੇ ਤੱਤ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਖਾਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਇਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਫ਼ਰਕ ਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ, ਧਰਤੀ, ਚੰਦ ਅਤੇ ਤਾਰੇ ਆਪਣੇ ਧੁਰੇ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਖਾਸ ਦੂਰੀ ਤੇ ਰਹਿਕੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਇਕ ਆਕਾਰ ਬਕਸ਼ਦੇ ਹਨ। ਸੋ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਇਕ ਸੂਖਮ ਜਿਹੇ ਅਣੂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਂਝ ਹੋਣੀ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋਕੇ ਕਹੇ ਅਨੁਭਵੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਇੰਨ ਬਿੰਨ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਸੀਂ ਜਾਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਸੁਝਾਇਆ ਰੱਬ ਕੋਈ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਵਿਭਾਗ ਖੋਲ ਕੇ ਬੈਠਾ ਹੋਰ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਖਿਆਲੇ ਸਵਰਗ-ਨਰਕ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਰੱਬ ਵਰਗਾ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਅਦਿੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਇਕ ਸਾਰ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਸੈ-ਭੰਗ (ਸਵੈ ਭੰਗ) ਕਰਤਾ ਪੁਰਖ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੀ ਪਰਗਟ ਹੋ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੂਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਵਾ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿਕ ਹੋਇਆ , ਇਸੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਝ ਹੀ ਆਖਦਾ ਹੈ।
ਸਾਚੇ ਤੇ ਪਵਨਾ ਭਇਆ, ਪਵਨੈ ਤੇ ਜਲੁ ਹੋਇ, ਜਲ ਤੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣੁ ਸਾਜਿਆ ਘਟ ਘਟ ਜੋਤਿ ਸਮੋਇ। । (ਪੰਨਾ 19)
ਅਗਰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੇ ਫੈਲੇ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ, ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਬਨੱਸਪਤੀ ਸਭ ਇੱਕ ਹੀ ਜੀਵ ਹੈ ਜੋ ਕੇਵਲ ਇੱਕ (੧)ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਹੀ ਫੈਲਾਵ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਜੀਵ ਰੂਪੀ ਦਰਖ਼ਤ ਦਾ ਸਿਰਮੌਰ ਫ਼ਲ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਪੁੱਜੇ ਇਸ ਜੀਵ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਬਾਂਦਰ ਦੀ ਇਕ ਖਾਸ ਨਸਲ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਐਵੋਲੂਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਪੁੱਜਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਹਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆਂ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਿਰਮੌਰ ਜੀਵ ਬਾਂਦਰ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਵੀ ਆਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬਾਂਦਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਸਿਤ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੋ ਬਾਂਦਰ ਰੂਪੀ ਇਸ ਸਟੇਜ ਤੇ ਹੀ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਮਝ ਦਾ ਖਿਆਲ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਹਰ ਜੀਵ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਹੀ ਸਰਬ ਸਾਂਝੀ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਅਗਰ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਸਟੇਜ ਤੇ ਆਖਰੀ ਜੀਵ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਨਜਦੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਇਹੀ ਗਲ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਅਜੋਕਾ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਸੁਪਰ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਪਰ ਜੀਵ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਜਦੀਕ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਸੋ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੁਦਰਤ ਰੂਪੀ ਰੱਬ ਜੀ ਦੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਅੰਤੁ ਨਾ ਜਾਣੇ ਕੋਇ ਬਹੁਤਾ ਕਹੀਐ ਬਹੁਤਾ ਹੋਇ (ਪੰਨਾ 5 )
ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਕੀਤਾ ਅਕਾਰੁ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਪਾਰਾਵਾਰੁ (ਪੰਨਾ 5 )
ਅਜੋਕੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਆਨੰਤ ਤੱਕ ਪਸਰਿਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਬੇਅੰਤ ਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਕੀ ਮੱਤਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਚਪਟੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਜਾਨਵਰ ਉਪਰ ਟਿਕੀ ਆਖ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਮਜ਼ਹਬੀ ਕੱਟੜਤਾ ਅਧੀਨ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਗੋਲ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਦੱਸਣ ਤੇ ਗਲੀਲੀਓ ਵਰਗੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਗੁਰਮਤਿ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਚਲਦੀ ਹੋਣ ਦੀ ਗਲ ਕੀਤੀ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਹੀ ਭੈ ਵਿੱਚ (ਨਿਯਮ ਵਿੱਚ)ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਦੱਸਿਆ। ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਕਤਾ ਸਿਧ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਨ ਤੇ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸਚਾਈ ਦੀ ਖੋਜ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਇੱਕ ਹੀ ਗਲ ਹੈ। ਸੋ ਗੁਰਮਤਿ ਕਦੇ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਰਥਾਤ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਜਾਪਣ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਭਗਤੀ ਹੈ। ਸੋ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜਿਨਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿੰਦਗੀਆਂ ਦਾਅ ਤੇ ਲਾਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਇਸ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸਮਾਏ ਰੱਬ ਦੇ ਅਸਲ ਭਗਤ ਸਨ। ਇਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਨਿਆਰਾਪਣ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰੱਖਦਾ ਹੋਇਆ ਕਰਤੇ ਵਿੱਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਰਮਜਾਂ ਸਰਲ ਕਰਕੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅਧਿਅਨ ਕਰਨਾਂ ਇਕ ਭਗਤੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋਏ ਇਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਸੁਧਾਰ/ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਸਮਾਂ ਉਸਦੀ ਭਗਤੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਐਡੀਸਨ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬੱਲਬ ਦੀ ਕਾਢ ਕਾਰਣ ਅੱਜ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਘਰ ਘਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰੀਂ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਪਹੀਏ ਦੀ ਕਾਢ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੱਕ ਸਮੁੱਚੀ ਖੋਜ ਉਸ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿਸਿਆਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਲ ਕਦਮ ਹੀ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਜ਼ਹਬੀ ਲੋਕ, ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਡਰਾਕੇ ਜਾਂ ਲਾਲਚ ਦੇਕੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਮਜ਼ਹਬ ਵੱਲ ਖਿਚ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਮਜ਼ਹਬ ਸਵਰਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਲੁਭਾਵਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕੋਈ ਨਰਕ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਡਰਾਬੇ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਦੁਨੀਆਂ ਧਰਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਡਰ ਜਾਂ ਲਾਲਚ ਕਾਰਣ ਰੱਬ ਦਾ ਭੈ ਮੰਨਣਾ ਧਾਰਮਿਕ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਬਲਕਿ ਇਨਸਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਉਦੋਂ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਉਹ ਹਰ ਡਰ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠ ਰੱਬ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਡਰ ਅਤੇ ਲਾਲਚ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅਤੇ ਨਿਆਰੇ ਅੰਦਾਜ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਭੂਤ ਪਰੇਤ, ਆਵਾਗਵਨ, ਸਵਰਗ, ਨਰਕ, ਵਰ, ਸਰਾਪਾਂ, ਕਰਿਸ਼ਮੇ, ਰੂਹਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਿਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪਰਚਲਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਗੱਲ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆਉਣ ਲੱਗੀ। ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕ ਡਰ ਜਾਂ ਲਾਲਚ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਿਆਦਾਤਰ ਨਹੀਂ। ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੇਤੀ ਕਰੋੜ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤੇ, ਅਨੇਕਾਂ ਸੰਤ ਬਾਬਿਆਂ, ਪੀਰਾਂ , ਫਕੀਰਾਂ, ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਪਰੈਕਟੀਕਲੀ ਸੱਚ ਧਰਮ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰਹੀ। ਸੋ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਫੈਲਾਏ ਹਊਏ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਰੱਬ ਨਾਲ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਰਾਲਾ ਫ਼ਲਸਫਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰੱਬ ਨੂੰ ਆਸਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਾਅ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਵੇਂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਧਰਮ ਇਸਦੀ ਸਾਰਥਿਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਰਸਤੇ ਨਹੀਂ ਕੱਟਦੇ ਸਗੋਂ ਮਦਦ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਧਰਮ ਦੇ ਅਖਾਉਤੀ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦੱਸਕੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਦਾ ਧਰਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਾਬਤ ਕਰਕੇ ਧਰਮ ਦਾ ਅਧਾਰ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਅੰਨ੍ਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਧਰਮ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵਸ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰੇ ਲਾਕੇ ਸਦਾ ਲਈ ਹੀ ਲੁੱਟ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦਾ ਅਧਾਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸੱਚ ਹੈ। ਸੱਚ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਹੀ ਵਿਵੇਕਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵਿਵੇਕ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਹੀ ਗਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਾਰ ਪਰਿਓ ਸੁਆਮੀ ਕੈ ਦੁਆਰੈ ਦੀਜੋ ਬੁਧ ਵਿਵੈਕਾ (ਪੰਨਾ 641)
ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸੱਚ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਸੱਚ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਮੱਕੜ ਜਾਲ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਖਤਰਾ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਗੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਦੁਨੀਆਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਖੋਜਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਸੱਚੇ ਦੇ ਨਜਦੀਕ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਜਿਨੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਖੋਜ ਹੋਈ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਕੇਵਲ 5% ਹੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਣਖੋਜਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਲੈਕ (ਡਾਰਕ) ਮੈਟਰ ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਐਨਰਜੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਜੋ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਨੂੰ ਫੈਲਾਅ ਰਹੀ ਐਨਰਜੀ ਦੀ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਣਖੋਜੇ, ਅਣਦੇਖੇ, ਅਤੇ ਅਣਸਮਝੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਰੱਬ ਹੀ ਜਾਣੇ ਆਖ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਅਸਲ ਭਗਤ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਅਣਕਿਆਸੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਵਰਤਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਬੱਦਲ ਦੀ ਗਰਜ, ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਮਕ, ਮੀਂਹ , ਹਨੇਰੀ, ਵਾ-ਵਰੋਲੇ, ਭੁਚਾਲ, ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ, ਜਵਾਰ-ਭਾਟੇ , ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਰਾਹਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਉਸਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਇਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਣ ਲੱਗਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਦਿੱਖ ਵਰਤਾਰੇ ਹੁਣ ਉਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਡਰ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਦਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਉਸਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਸਦੀ ਲਗਨ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੋਜੀ ਹੀ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਅਗਿਆਨੀ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਦਾ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਹੀ ਪਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਹਰ ਨਵੀਨ ਖੋਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੀਨ ਟੈਕਨੌਲੋਜੀ ਬਿਨਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਦੇ ਸਰਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਇਕ ਅੰਸ਼ ਕਹਿ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋਕੇ ਜੀਣ ਦਾ ਵਲ ਦੱਸਿਆ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਟੱਲ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਆਖ ਉਸਦੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਰਜਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਨਿਆਰਾ ਤਰੀਕਾ ਸਮਝਾਇਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸੱਚ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਗੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਭਰਮ ਦਾ ਡਰ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਬਣਿਆਂ ਰਹੇ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਉਪਜ ਰਹੇ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਿਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅੰਦਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਾਡਲ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਅਰਥ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਹੀ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਹੋਕੇ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਣ ਦੀ ਗਲ ਸਮਝ ਆਉਣ ਲੱਗੀ। ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਕਰ ਰੱਬ ਨੂੰ ਰਿਝਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਫਿੱਕੀ ਪੈ ਗਈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮਕਾਂਡ ਬਣਾਕੇ ਰਟਣ ਨਾਲੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਉਣਾ ਹੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਜਿਉਣਾ ਹੈ।
ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਟੱਲ ਹਨ ਜੋ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੇ। ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿੱਚ ਉਸਾਰੂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਸਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕੇ। ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਜੁੱਗੋ-ਜੁੱਗ ਅਟੱਲ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਮੁੱਦਾ ਸੱਚ ਦੇ ਜਿਆਦਾ ਨਜਦੀਕ ਪੁੱਜਣਾ ਹੀ ਹੈ। ਅਗਰ ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਪਰ ਧਰਮ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਢਾਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਗਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੱਚ ਧਰਮ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਕਸੂਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਚਰਣ ਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਗੁਰਮਤਿ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਆਚਰਣ ਬਣਾਕੇ, ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਇਨਾਤ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ , ਕੁਦਰਤ ਸੰਗ ਇਕ-ਮਿਕ ਹੋਕੇ ਜੀਣ ਦਾ ਵਿਸਮਾਦੀ ਰੰਗ ਭਰਦੀ ਹੈ। ।
ਡਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਸਾਲ(ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆਂ)

ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਘਟ ਰਿਹਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ

ਸਤਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਖੇਤਰ ਉਹ ਧੁਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ‘ਪਾਸ’ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਾਲਤ ਤੋਂ ‘ਫੇਲ੍ਹ’ ਹੋਣ ਵੱਲ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਧਰਿਆ ਕਿ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਫੇਲ੍ਹ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ‘ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ’ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋਣ...? ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜੁਆਨਾ ਡਿਗਰੀ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੀ.ਐਡ. ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੈਸਟ ਬੰਦ ਕਰ ਲੱਖਾਂ ਖਰਚ ਡਿਗਰੀ ਲੈ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਚੱਲਿਆਂ ਲਈ ‘ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਟੈਸਟ’ ਨਾਮ ਦਾ ਐਸਾ ਟੋਇਆ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਪੁੱਟਿਆ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਤਾਂ ਅਸਫਲ ਹੀ ਰਹੇ। ਹੁਣ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਬੱਚੇ (ਵਿਦਿਆਰਥੀ) ਸਕੂਲ ਜਾ ਕੇ ਕੀ ਕਰਨਗੇ...? ਬੀ.ਐਡ. ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੈਸਟ ਕਿਉਂ ਬੰਦ ਕੀਤਾ, ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੀਮਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਹੀ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕਰ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਦੇ ਪਰ ਹੁਣ ‘ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਟੈਸਟ’ ਪੈਸੇ ਦੇ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੁਝਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ,ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਸ ਇਸੇ ਦੁਆਲੇ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਘੁੰਮੀ ਗਏ ਅਤੇ ਅੱਜ ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਘਰ-ਘਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਆਦਿ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਈ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਵਿਹਲੜ ਮੰਜ਼ੇ ਤੋੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੱਢੀ-ਰੂਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ਇਸ ਦੇ...? ਕਦੇ ਅਸੀਂ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਬੱਸ ਇੱਕ ਹੋੜ ਲੱਗ ਗਈ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ ਚੱਲੋ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉੱਥੇ ਕਿਹੜਾ ਦਰੱਖਤ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਡਾਲਰ,ਪੌਂਡ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ’ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ‘ਤੇ ਉਹ ਹੈ ‘ILETS’, ਇਸ ਡਿਗਰੀ ਨੇ ਐਸਾ ਘੁਮਾਇਆ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿ ਬਾਰਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ‘ILETS’ ਕਰ ਜ਼ਹਾਜ਼ ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਮੱਲ ਲਈਆਂ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਦਸਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬਿਨਾਂ ‘ILETS’ ਕੀਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ‘ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕਾ’ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਘੁੰਮਾਈ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ‘ਨੈਨੀ ਕੇਅਰ’ ਵੀਜ਼ਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਬੱਸ ਉਸਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਮੇਲਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਕੇ ਅਤੇ ਅੰਤ ਉਹ ਵੀਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੱਕ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਵੀਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਪਰ ਕਈਆਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਤਾਂ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਲਾਰੇ ਅਤੇ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਧੱਕੇ ਆਏ ਅਤੇ ਕਈ ਵੀਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਅਰਥੀ ਮੋਢੇ ‘ਤੇ ਢੋਅ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਇੰਝ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕਿ ਮਿੱਠੀ ਜੇਲ੍ਹ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਘਾਟ ਹੈ ਤਾਂ ਬੱਸ ‘ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ’ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਕੂਲਾਂ/ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਵੀ ਵਪਾਰਕ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀ ਲੰਘਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਕਾਲਜ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਵਾਰੀ ਆਈ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਬੀ.ਐਡ. ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ‘ਤੇ ਨਰਸਿੰਗ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਯੁੱਗ ਹੈ ‘ਗਰੁੱਪ ਆਫ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟਸ’ ਦਾ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦਾ...! ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐਨੇ ਸਕੂਲ/ਕਾਲਜ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਾਇੰਸਦਾਨਾਂ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਨਫੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਬਹੁਤ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ‘ਸਿੱਖਿਅਤ’ ਘੱਟ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ/ਗਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਸਦੀ ਅਮੀਰੀ ਸੱਚ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਅਮੀਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਚੰਗੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ, ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਲੈ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ‘ਤੇ ਫਿਰ ਅਮੀਰੀ ਕਾਰਨ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਪਰ ਗਰੀਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੜ੍ਹ ਹੀ ਨਹੀ ਪਾਉਂਦੇ, ਜੇ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ‘ਸਮਾਂ ਹੰਢਾਉਣ’ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੇ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ‘ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਡੀ.ਸੀ. ਲੱਗ ਜਾਣਾ’ ਵਾਲੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ‘ਤੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਬੋਝ ਸਮਝ ਕਤਰਾਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ।

ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਪਾਰ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਭਟਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਤਸਕਰੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ...? ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਸਮੱਗਲਿੰਗ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ...? ‘ਛੋਟੇ ਰਸਤਿਆਂ’ ਰਾਹੀਂ ਜਲਦੀ ‘ਅਮੀਰ’ ਹੋਣ ਦੇ ਝਾਂਸੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਗਏ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਵੱਢ ਦਿਉ, ਦਰੱਖਤ ਸੁੱਕਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ’...!
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇਹੀ ਬੇਨਤੀ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਸਾਇੰਸਦਾਨ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ IAS ਜਨਮ ਲੈਣ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਸੁਖਾਲਾ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਸਿੱਖ ਨੌਜੁਆਨੀ ਨੂੰ ‘ਸਿੱਖਿਅਤ’ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ‘ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ’ ਵਿਚਲੇ ਫਰਕ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮੌਕੇ ਮੁਹੱਈਆਂ ਕਰ ਕੇ ਮਿਟਾਵੇ ਨਾ ਕਿ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚ-ਪਦਵੀਆਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦਾ ਨਾਮ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲਿਜਾ ਸਕਣ। ਆਓ ਰਲ ਮਿਲ ਇਸ ਫੇਰ ਵਿੱਚ ਧੀਮੀ ਪਈ ਚਾਲ ਕਾਰਨ ਦੂਰ ਰਹਿ ਗਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਆਏ ਨਿਘਾਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਤੇਜ਼ ਕਰੀਏ। ਸਾਡੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਜੋ ਅਜੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ, ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਤਵੱਜੋ ਦੇਣ ‘ਤੇ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਣ…!　

ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਚਰਨ /ਚਰਣ ਧੂੜ/ਧੂਰ, ਚਰਨ ਰੇਨ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਈ ਥਾਈਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਚਰਨ ਰੇਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਰਨਾਂ/ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਕ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਪੇ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਅਤਿ ਨਿਮਰ ਹੋ ਕੇ ਜਾਤ, ਵਰਣ ਆਦਿ ਦੇ ਅਭਿਆਨ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠ ਜਾਣ ਦੇ ਭਾਵਾਰਥ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਈ ਸੱਜਣਾਂ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰਨਾ, ਚਰਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਸਨਾ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੱਡ ਮਾਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਰਨ ਧੂੜੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਵੀ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਕ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵੀਰਾਂ/ਭੈਣਾਂ ਵਲੋਂ ਚਰਨ ਧੂੜ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਭਾਵ ਲੈਣ ਕਾਰਨ ਹੀ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ `ਤੇ ਕਈ ਸ਼ਰਧਾਲੂ (ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ `ਤੇ ਬੀਬੀਆਂ) ਆਪਣੇ ਦੁਪੱਟੇ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਕੇ, ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ ਖ਼ਾਕ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵਸਤਰ ਆਦਿ ਵਿਖੇ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਥਾਂਈ ਜਿੱਥੇ ਪੈਰ ਧੌਣ ਲਈ ਚੁਬੱਚਾ ਆਦਿ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕਈਆਂ ਵਲੋਂ ਚਰਣਾਮ੍ਰਿਤ ਸਮਝ ਕੇ ਪਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਮ ਹੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਤਾਂ ਜੋੜੇਖ਼ਾਨੇ ਵਿਖੇ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪੂੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਧੂੜ/ਮਿੱਟੀ ਘੱਟੇ ਨੂੰ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ਨੋਟ: ਜਿਸ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ–ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣਾਂ ਨੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮਰਕੱਸਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਧਰਮ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਉਜਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਵਿਖੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਰੇਆਮ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਗੁਰਧਾਮ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ) ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਥਾਂ ਮਨਮਤਿ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਚੁਕੇ ਹਨ।)

ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਚਰਨ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਭਾਵ ਅਰਥ ਦੀ ਹੀ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਜਨ, ਸਾਧ/ਸੰਤ, ਗੁਰੂ ਆਦਿ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦੀ ਮਹਿਮਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ: ਗੁਰ ਕੀ ਧੂਰਿ ਕਰਉ ਨਿਤ ਮਜਨੁ ਕਿਲਵਿਖ ਮੈਲੁ ਉਤਾਰਿਆ॥ ਅਰਥ: ਮੈਂ ਸਦਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, (ਇਸ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਤੋਂ) ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਜਿਸ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਨਿਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਉਤਾਰ ਸਕੀਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ਼ਨਾਨ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼/ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹ/ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਰੂਪੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਦਰ ਦੀ ਮੈਲ ਨੂੰ ਲਾਹ ਸਕੀਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਰੂਪੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਿਬੇਕ ਬੁੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਹੋਈ ਬਿਬੇਕ ਬੁੱਧੀ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਸੋਝੀ ਹੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਦਰਸਨੁ ਦੇਖਿ ਭਈ ਮਤਿ ਪੂਰੀ॥ ਅਠਸਠਿ ਮਜਨੁ ਚਰਨਹ ਧੂਰੀ॥ ੧॥ ਰਹਾਉ॥ (੨੨੪) ਅਰਥ: (ਹਰੀ ਦੇ ਦਾਸ, ਗੁਰੂ ਦਾ) ਦਰਸਨ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਕਲ ਪੂਰੀ (ਸੂਝ ਵਾਲੀ) ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। (ਗੁਰੂ ਦੇ) ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ (ਹੀ) ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ। ੧। ਰਹਾਉ।

ਜੇਕਰ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚਰਨ- ਧੂੜ (ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਕ) ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਪਾਪ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਹਾਰਜ ਇਹ ਕਦੀ ਨਾ ਕਹਿੰਦੇ: ਦਸਮੀ ਨਾਮੁ ਦਾਨੁ ਇਸਨਾਨੁ॥ ਅਨਦਿਨੁ ਮਜਨੁ ਸਚਾ ਗੁਣ ਗਿਆਨੁ॥ (੮੪੦) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਹੀ ਦਸਵੀਂ ਥਿਤ ਤੇ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਹੀ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਿੱਤ ਦਾ ਤੀਰਥ-ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ। ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿਚ ਜੁੜਿਆਂ (ਮਨ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ) ਮੈਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ, ਮਨ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਜੁੜਿਆਂ ਹੀ ਮਨ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿਬੜੇ ਹੋਏ ਮਨ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਮ/ਗੁਰਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਕ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸੰਭਵ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਨਾਮ/ਗੁਰਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਹਿਮਾਂ ਦਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਗੁਣ –ਗਾਣ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਆਚਰਣ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ: ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਜਨੁ ਚਜੁ ਅਚਾਰੁ॥ (੯੩੨) ਅਰਥ: ਉੱਚਾ ਆਚਰਣ (ਬਨਾਣਾ) ਗੁਰਮੁਖ ਦਾ (ਤੀਰਥ-) ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ।

ਚੂੰਕਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਮ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਲਾਸੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ `ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਜ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਾਲਾਹ ਭਾਵ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਨਸਾਨ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਜ਼ੂਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਗਲੀ ਪੰਗਤੀ ਵਿੱਚ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਗੁਣ ਦਰਸਾਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੱਬੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ – ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਰਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ ਮਨੁ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗਾਵੈ॥ ਮੁਕਤ+ ਸਾਧੂ ਧੂਰੀ ਨਾਵੈ॥ ੧॥ ਰਹਾਉ॥ (ਪੰਨਾ ੧੩੪੦) ਅਰਥ: ਹੇ ਭਾਈ! (ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ) ਮਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ (ਪਿਆਰ-) ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ) ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, (ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ) ਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨ-ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਉਹੀ ਹੈ ‘ਮੁਕਤ’ )।

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਉਕਤੀ, ਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹੁਤ ਕੁਛ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਚਰਨ ਧੂੜ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਕਿ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਸਿੱਖ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਛੂਹਿ ਮਾਣਨ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਕਿਧਰੇ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛਡਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਚਰਨ ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਚਿਆਰ ਬਣਨ ਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਢੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਲਿਆਣ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਇਆਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਰਸਾਈ ਹੋਈ ਜੀਵਨ–ਜਾਚ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆਂ ਹੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਸਵੱਛਤਾ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜੀਊ ਸਕੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਛੂਹਿ ਮਾਣਨ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਲਿਆਣ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਸਚਿਆਰ ਬਣਨ ਲਈ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੈ? ਫਿਰ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ: ਮੰਦਾ ਮੂਲਿ ਨ ਕੀਚਈ ਦੇ ਲੰਮੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲੀਐ॥ (ਪੰਨਾ ੪੭੪) ਅਰਥ: ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਭੁੱਲ ਕੇ ਭੀ ਨਾ ਕਰੀਏ, ਡੂੰਘੀ (ਵਿਚਾਰ ਵਾਲੀ) ਨਜ਼ਰ ਮਾਰ ਕੇ ਤੱਕ ਲਈਏ (ਕਿ ਇਸ ਮਾੜੇ ਕੰਮ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਕੀਹ ਨਿਕਲੇਗਾ)।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਜਨ, ਸਾਧ /ਸੰਤ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ: ਹੋਇ ਪਵਿਤ੍ਰ ਸਰੀਰੁ ਚਰਨਾ ਧੂਰੀਐ॥ (੭੦੯)

ਅਰਥ: ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਕ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਏ।

ਅਥਵਾ: ਬੇਅੰਤਾ ਬੇਅੰਤ ਗੁਣ ਤੇਰੇ ਕੇਤਕ ਗਾਵਾ ਰਾਮ॥ ਤੇਰੇ ਚਰਣਾ ਤੇਰੇ ਚਰਣ ਧੂੜਿ ਵਡਭਾਗੀ ਪਾਵਾ ਰਾਮ॥ ਹਰਿ ਧੂੜੀ ਨਾੑਈਐ ਮੈਲੁ ਗਵਾਈਐ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖ ਲਾਥੇ॥ ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਸਦਾ ਹਦੂਰੇ ਪਰਮੇਸਰੁ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਥੇ॥ ਮਿਟੇ ਦੂਖ ਕਲਿਆਣ ਕੀਰਤਨ ਬਹੁੜਿ ਜੋਨਿ ਨ ਪਾਵਾ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਸਰਣਿ ਤਰੀਐ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵਾ॥ ੪॥ (ਪੰਨਾ ੪੫੩) ਅਰਥ: ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੇ ਬੇਅੰਤ ਗੁਣ ਹਨ, ਤੇਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕਦਾ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕਿਤਨੇ ਕੁ ਗੁਣ ਗਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ? ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਜੇ ਮੇਰੇ ਵੱਡੇ ਭਾਗ ਹੋਣ ਤਾਂ ਹੀ ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਤੇਰੇ (ਸੋਹਣੇ) ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਵਿਕਾਰਾਂ) ਦੀ ਮੈਲ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤੇ, ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ (ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੇ) ਦੁੱਖ ਲਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਾ ਭੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ) ਪਰਮੇਸਰ ਪ੍ਰਭੂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਸਾਡੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਵੱਸਦਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵੱਸਦਾ ਹੈ। (ਹੇ ਭਾਈ! ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁਖ-ਆਨੰਦ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਸ ਦੇ ਦੁੱਖ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ।

ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ—ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਪਿਆਂ (ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ) ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਈਦਾ ਹੈ। (ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਭੀ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਪਏ ਤਾਂ ਮੈਂ ਭੀ) ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਵਾਂ।

ਜੇਹੜੇ ਸੱਜਣ ਚਰਨ ਦੀ ਧੂੜ ਤੋਂ ਭਾਵ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਛੁਹਿ ਹੋਈ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕੀ ਉਹ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕਰਨ ਗੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੇਹੜੇ ਚਰਨਾਂ ਚਲ ਹਜ਼ੂਰ ਨੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜਿ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਕੀ ਸਰੂਪ ਹੈ?

ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜਿ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਭਾਵ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ; ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸੋ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਰੱਬੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਉਣ ਤੋਂ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਭਾਵਾਰਥ ਵੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਾਲਖ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਹੈ।

ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੈਨਕੂਵਰ

ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਹੋਂਦ!

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥
ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਹੋਂਦ!

ਜਿਵੇਂ ਸਾਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਲਿਖਾਈ ਆਰੰਭ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, (ਗੁਰੂ) ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਵਡਾਲੀ ਵਿਖੇ ੧੯ ਜੂਨ ੧੫੯੫ ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸੁਭਾਵਕ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੀੜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਅਤੇ (ਗੁਰੂ) ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਦੇਖਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਵਿਚਾਰ ਸਮੇਂ ਭੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਹੋਣਗੇ। (ਗੁਰੂ) ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ੧੬ ਅਗਸਤ ੧੬੦੪ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਗਲ ਰਾਜੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ੩੦ ਮਈ ੧੬੦੬ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਜ਼ੁਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇੰਜ, ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਗਤਾਂ ਦੁਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਆਉਂਣ ਲਗ ਪਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਇੱਕ ਥੜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਸੰਗਤ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਬੈਠ ਕੇ, ਗੁਰ - ਓਪਦੇਸ਼ ਸੁਣ ਸਕਣ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਸਲਾਂ ਸਮੇਂ ਅਕਾਲ ਬੁੰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਬੁੰਗੇ ਆਪਣੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਨ ਜਿਥੇ ਉਹ ਆ ਕੇ ਠਹਿਰਦੇ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਦੇ। ਪਰ, ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਭੀ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਓਪਦੇਸ਼ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਸਾਝਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਤਖਤ’ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਬਾਰੇ ਪੂਰਾ ਗਿਆਨ ਸੀ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਤਖਤ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਖੇ ਹੈ। ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ੧੯੨੦ ਸਮੇਂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਸਮੇਂ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਜੇ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ, ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਚਲਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਮਿਤੀ ੧੮ ਮਾਰਚ ੧੮੮੭ ਈਸਵੀ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ {ਦੇਖੋ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਪੰਨਾ ੬੩-੬੪ ਕਿਤਾਬ: “ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੰਦੇਸ਼…ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ”, ਸੰਪਾਦਕ ਰੂਪ ਸਿੰਘ (ਜੂਨ, ੨੦੦੩)। ਪਰ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਹੋਰ ਤਖ਼ਤਾਂ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ!
ਇਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੱਖਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀ। “ਦੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ੧੯੨੫” ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਂ ਤੱਖਤਾਂ ਦੇ ਹੈੱਡ ਮਨਿਸਿਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਂਗ ਮਾਣਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। {ਦੇਖੋ ਸਿਕਸ਼ਿਨ ੪੩-ਏ} ਇਸ ਐਕਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ ਦੀ ਜ਼ੁਮੇਵਾਰੀ ਸਿਰਫ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਓਪਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਬਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਪਰਚਾਰ ਕਰਨਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਭੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਔਹਦੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬਿਹਾਰ, ਮਾਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਲਈ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਕਮੇਟੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਿੱਖ ਭੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਉਂਣ ਲਈ ਓਪਰਾਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸਦਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ:
“ਸੱਭ ਸਿੱਖਣ ਕੋ ਹੁਕਮ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਮਾਨੀਓ ਗਰੰਥ” {ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ)
ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ “ਤਖਤਿ, ਤਖਤੁ, ਤਖਤ, ਤਖਤੈ” ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਕਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ
੧੪: ਰਾਗੁ ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ਪਹਿਲਾ ੧ ਘਰੁ ੧॥ ਸੁਲਤਾਨੁ ਹੋਵਾ ਮੇਲਿ ਲਸਕਰ ਤਖਤਿ ਰਾਖਾ ਪਾਉ॥
੧੭੯: ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੫॥ ਤਖਤੁ ਸਭਾ ਮੰਡਨ ਦੋਲੀਚੇ॥ ਸਗਲ ਮੇਵੇ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗੀਚੇ॥
੩੫੫: ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧॥ ਸਚੈ ਤਖਤਿ ਬੁਲਾਵੈ ਸੋਇ॥ ਦੇ ਵਡਿਆਈ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਇ॥ ੨॥
੪੧੧: ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ਅਸਟਪਦੀਆ ਘਰੁ ੨: ਤਖਤ ਨਿਵਾਸੀ ਪੰਚ ਸਮਾਇ॥ ਕਾਰ ਕਮਾਈ ਖਸਮ ਰਜਾਇ॥
੫੧੫: ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ ਬਹਾਲੀਐ ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ॥ (੧੬)
੫੬੨: ਵਡਹੰਸੁ ਮਹਲਾ ੫॥ ਸਚੁ ਹੁਕਮੁ ਤੁਮਾਰਾ ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸੀ॥ ਆਇ ਨ ਜਾਵੈ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਅਬਿਨਾਸੀ॥ (੩)
੫੮੦: ਵਡਹੰਸੁ ਮਹਲਾ ੧ ਦਖਣੀ॥ ਕੁਦਰਤਿ ਤਖਤੁ ਰਚਾਇਆ ਸਚਿ ਨਿਬੇੜਣਹਾਰੋ॥ (੨)
੭੦੭: ਜੈਤਸਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਵਾਰ ਸਲੋਕਾ ਨਾਲਿ॥ ਅਨਿਕ ਲੀਲਾ ਰਾਜ ਰਸ ਰੂਪੰ ਛਤ੍ਰ ਚਮਰ ਤਖਤ ਆਸਨੰ॥
੭੬੨: ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੧ ਸੁਚਜੀ॥ ਭਾਣੈ ਤਖਤਿ ਵਡਾਈਆ ਭਾਣੈ ਭੀਖ ਉਦਾਸਿ ਜੀਉ॥
੭੮੫: ਵਾਰ ਸੂਹੀ ਕੀ ਸਲੋਕਾ ਨਾਲਿ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਆਪੇ ਤਖਤੁ ਰਚਾਇਓਨੁ ਆਕਾਸ ਪਤਾਲਾ॥
੮੪੦: ਬਿਲਾਵਲੁ ਮਹਲਾ ੧ ਥਿਤੀ ਘਰੁ ੧੦ ਜਤਿ॥ ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸੁ ਸਚੁ ਮਨਿ ਭਾਣੈ॥ (੧੭)
੯੦੭: ਰਾਮਕਲੀ ਦਖਣੀ ਮਹਲਾ ੧॥ ਸਚੈ ਤਖਤਿ ਸਚ ਮਹਲੀ ਬੈਠੇ ਨਿਰਭਉ ਤਾੜੀ ਲਾਈ॥ (੮)
੯੨੪: ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੫ ਛੰਤ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸੀ ਸਚੁ ਤਿਸੈ ਦੀਬਾਣੋ॥ (੩)
੯੪੭: ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਸਚੈ ਤਖਤੁ ਰਚਾਇਆ ਬੈਸਣ ਕਉ ਜਾਈ॥
੯੪੯: ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਸਚਾ ਆਪਿ ਤਖਤੁ ਸਚਾ ਬਹਿ ਸਚਾ ਕਰੇ ਨਿਆਉ॥
੯੬੪: ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਵਡਾ ਤੇਰਾ ਦਰਬਾਰੁ ਸਚਾ ਤੁਧੁ ਤਖਤੁ॥
੯੬੬: ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਰਾਇ ਬਲਵੰਡਿ ਤਥਾ ਸਤੈ ਡੂਮਿ ਆਖੀ॥ ਝੁਲੈ ਸੁ ਛਤੁ ਨਿਰੰਜਨੀ ਮਲਿ ਤਖਤੁ ਬੈਠਾ ਗੁਰ
ਹਟੀਐ॥
੯੬੭: ਨਾਨਕੁ ਕਾਇਆ ਪਲਟੁ ਕਰਿ ਮਲਿ ਤਖਤੁ ਬੈਠਾ ਸੈ ਡਾਲੀ॥
੯੬੮: ਤਖਤਿ ਬੈਠਾ ਅਰਜਨ ਗੁਰੂ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਖਿਵੈ ਚੰਦੋਆ॥
੯੯੨: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧॥ ਰਾਜਾ ਤਖਤਿ ਟਿਕੈ ਗੁਣੀ ਭੈ ਪੰਚਾਇਣ ਰਤੁ॥ ੧॥
੧੦੨੨: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧॥ ਤਖਤਿ ਬਹੈ ਅਦਲੀ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪੇ ਭਰਮੁ ਭੇਦੁ ਭਉ ਜਾਈ ਹੇ॥ ੧੦॥
੧੦੨੩: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧॥ ਤਿਨ ਕਉ ਤਖਤਿ ਮਿਲੀ ਵਡਿਆਈ॥
ਸਾਚੀ ਨਗਰੀ ਤਖਤੁ ਸਚਾਵਾ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਚੁ ਮਿਲੈ ਸੁਖੁ ਪਾਵਾ॥
ਸਾਚੇ ਸਾਚੈ ਤਖਤਿ ਵਡਾਈ ਹਉਮੈ ਗਣਤ ਗਵਾਈ ਹੇ॥ ੧੧॥
ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਸਚੀ ਵਡਿਆਈ ਸਾਚੈ ਤਖਤਿ ਵਡਾਈ ਹੇ॥
੧੦੨੬: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧॥ ਓਹੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੈ ਨਾਹੀ ਅੰਧਿਆਰਾ॥ ਓਹੁ ਆਪੇ ਤਖਤਿ ਬਹੈ ਸਚਿਆਰਾ॥
ਗੁਰ ਕੇ ਸੇਵਕ ਸਤਿਗੁਰ ਪਿਆਰੇ॥ ਓਇ ਬੈਸਹਿ ਤਖਤਿ ਸੁ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰੇ॥
੧੦੩੯: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧॥ ਤਖਤਿ ਬਹੈ ਤਖਤੈ ਕੀ ਲਾਇਕ॥ ਪੰਚ ਸਮਾਏ ਗੁਰਮਤਿ ਪਾਇਕ॥
ਤਖਤਿ ਸਲਾਮੁ ਹੋਵੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ॥ ਇਹੁ ਸਾਚੁ ਵਡਾਈ ਗੁਰਮਤਿ ਲਿਵ ਜਾਤੀ॥
੧੦੫੦: ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੩॥ ਸਚੈ ਸਚਾ ਤਖਤੁ ਰਚਾਇਆ॥ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਸਿਆ ਤਿਥੈ ਮੋਹੁ ਨਾ ਮਾਇਆ॥
੧੦੭੩: ਮਾਰੂ ਸੋਲਹੇ ਮਹਲਾ ੫॥ ਸਾਚਾ ਤਖਤੁ ਸਚੀ ਪਾਤਿਸਾਹੀ॥ ਸਚੁ ਖਜੀਨਾ ਸਾਚਾ ਸਾਹੀ॥
੧੦੮੭: ਮਾਰੂ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਸਚੈ ਤਖਤਿ ਬੈਠਾ ਨਿਆਉ ਕਰਿ ਸਤਸੰਗਤਿ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਈ॥
੧੦੮੮: ਮਾਰੂ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਤਖਤਿ ਰਾਜਾ ਸੋ ਬਹੈ ਜਿ ਤਖਤੈ ਲਾਇਕ ਹੋਈ॥
੧੦੯੨: ਮਾਰੂ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩॥ ਪਉੜੀ॥ ਅੰਦਰਿ ਰਾਜਾ ਤਖਤੁ ਹੈ ਆਪੇ ਕਰੇ ਨਿਆਉ॥
੧੦੯੮: ਡਖਣੇ ਮ: ੫॥ ਮੂ ਥੀਆਊ ਤਖਤੁ ਪਿਰੀ ਮਹਿੰਜੇ ਪਾਤਿਸਾਹ॥
੧੦੫੬: ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ਅਸਟਪਦੀਆ ਘਰੁ ੨॥ ਜਿਸ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਤਿਸੁ ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸਨੁ॥
੧੧੭੨: ਬਸੰਤੁ ਹਿੰਡੋਲ ਮਹਲਾ ੧॥ ਜਿਨ ਕਉ ਤਖਤਿ ਮਿਲੈ ਵਡਿਆਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇ ਪਰਧਾਨ ਕੀਏ॥
੧੧੮੮: ਬਸੰਤੁ ਮਹਲਾ ੧॥ ਏਕੋ ਤਖਤੁ ਏਕੋ ਪਾਤਿਸਾਹੁ॥ ਸਰਬੀ ਥਾਈ ਵੇਪਰਵਾਹੁ॥
੧੨੧੧: ਸਾਰਗ ਮਹਲਾ ੫॥ ਜੇ ਤਖਤਿ ਬੈਸਾਲਹਿ ਤਉ ਦਾਸ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਘਾਸੁ ਬਢਾਵਹਿ ਕੇਤਕ ਬੋਲਾ॥
੧੨੭੯: ਵਾਰ ਮਲਾਰ ਕੀ ਮਹਲਾ ੧॥ ਪਉੜੀ॥ ਸਚੈ ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸੁ ਹੋਰ ਆਵਣ ਜਾਣਿਆ॥ ੧॥
੧੨੮੦: ਵਾਰ ਮਲਾਰ ਕੀ ਮਹਲਾ ੧॥ ਪਉੜੀ॥ ਸਚੀ ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਤਖਤੁ ਰਚਾਇਆ॥
੧੩੯੯: ਸਵਈਏ ਮਹਲੇ ਚਉਥੇ ਕੇ ੪॥ ਰਾਜੁ ਜੋਗ ਤਖਤੁ ਦੀਅਨੁ ਗੁਰ ਰਾਮਦਾਸ॥
ਸੋ ਉਪਰੋਕਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਮਾਰਤ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ

ਰਾਜੋਆਣਾ ਅਤੇ ਭੁੱਲਰ ਦੀ ਫਾਂਸੀ

ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ (ਕੁੱਝ ਇੱਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ) ਇਹ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਨਸਾਫ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਾਈਕੋਰਟ ਅਤੇ ਸਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿਚ। ਮੈਂ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ 100% ਸਹਿਮਤ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਕਆਈ ਸੱਚ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਏ 1984 ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਸਰਕਾਰਾਂ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਵਾਹ ਲਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਤੇ ਟੰਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਤੇ ਲਟਕਾਉਣ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਕਿਤਨੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲਟਕ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕਹੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਇਨਸਾਫ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਆਸ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਿੱਖ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ? ਕੀ ਉਹ ਵੀ ਪੱਖਪਾਤ ਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਵਾ ਨਹੀਂ ਲਉਂਦੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ? ਚਲੋ ਇਹ ਤਾਂ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਜਾਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੋ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ? ਜਦੋਂ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀ ਕਿਸੇ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕੀ ਬਾਦਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੁੱਲਰ ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਇਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ? ਜਿਹੜੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਡਾ ਸੁਪਰੀਮ ਹੈ, ਕੀ ਉਥੇ ਵੀ ਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਇਨਸਾਫ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਦੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ? ਕੀ ਉਥੇ ਵੀ ਸਾਰੇ ਫੈਸਲੇ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਕੇ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ? ਜਿਹਨਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਉਹਨਾ ਅੱਗੇ ਤਰਲੇ ਅਤੇ ਅਪੀਲਾਂ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਕਰ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਇਨਸਾਫ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਆਸ ਲਈ ਪ੍ਰੋ: ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਅਪੀਲਾਂ ਕਰਕੇ ਆਸ ਰੱਖਣੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਗਲਤ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦਾ ਜੋ ਬਿਆਨ, ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਸ਼੍ਰੋ: ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੱਕੜ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਸਿਆਣਪ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਪ੍ਰੋ: ਭੁੱਲਰ ਨੂੰ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਦੋ ਹੋਰ ਸਿੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਕਿ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾ ਬਾਰੇ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਹਲਵਾਰੇ ਨੇ ਅਸਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹਨਾ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਉਹ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਿਆਨਬਾਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਦੂਰ ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ।
ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਕੌਮ, ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਰ ਹੁਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਆਏ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬੰਬ ਬੰਨ ਕੇ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਉਪਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਸਲਾਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹਨਾ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਮਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫਿਰਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ੇ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰੀ ਵਾਲਾ ਗੁਣ ਤਾਂ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਧਰਮ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਇਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਲੱਗਿਆਂ ਸੌ ਵਾਰੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਕੋਈ ਨਿਦੋਸ਼ਾ ਨਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤਿ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਕਸੇ ਦਾ ਧੀ-ਪੁੱਤਰ, ਭੈਣ-ਭਰਾ, ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੈ। ਉਹਨਾ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕੋਈ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਦਸ ਜਾਮਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ ਦੋ ਨੇ ਹੀ ਮਜਬੂਰੀ ਵੱਸ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹਿਫਾਜਤ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਂਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤੇ ਵੀ ਪਹਿਲ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਪੁਰਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਜਬੀ ਜਨੂੰਨ ਅਤੇ ਕੱਟੜਤਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦਇਆ ਵਾਲਾ ਧਰਮੀ ਗੁਣ ਘੱਟ। ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਪਿਆ ਸੀ:
ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਮੋਮ ਦਿਲਿ ਹੋਵੈ॥ ਅੰਤਰ ਕੀ ਮਲੁ ਦਿਲ ਤੇ ਧੋਵੈ॥ ਪੰਨਾ 1084॥
ਭਾਵ ਕਿ ਧਰਮੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਮਨ ਮੋਮ ਵਰਗਾ ਨਰਮ ਹੋਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਜਨੂੰਨੀ ਕੱਟੜਤਾ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਗੋਲੀਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੌਜੁਆਨ ਦੀ ਮੌਤ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਯੂ-ਟਿਉਬ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਕਲਿਪ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਲਗਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਬੜੀਆਂ ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮਨੋ ਵਿਗਆਨੀ ਤੋਂ ਪੜਤਾਲ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ? ਕੀ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਨਫਰਤ ਹੈ? ਕੀ ਉਹਨਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਰਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਥਿਤ ਖਾੜਕੂ ਨੇ ਕਤਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ? ਕੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਫਿਰਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤੇ ਨਹੀਂ ਸਨ?
ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜਾ ਖਤਮ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਅਵਾਜ਼ਾ ਉਠ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਸਲਾ ਸਿਰਫ ਰਾਜੋਆਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਜਾ ਨੂੰ ਬਿੱਲਕੁੱਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ। ਕਨੇਡਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਹੀ ਮਿਸਾਲ ਲੈ ਲਓ। ਇੱਥੇ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਟੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਕਨੇਡਾ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਲੇ ਬਾਦਲ ਦਲੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੋ? ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਵੈਨਕੂਵਰ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ਟੇਸ਼ਨ ਸਿੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਅਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ ਬਾਦਲ ਦਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਕੀ ਅਜਿਹੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਫਰਜ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਤੇ ਕੋਈ ਦੁਬਾਓ ਪਾਈਏ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾਈਏ? ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਤੇ ਨਾਤੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਮਾੜਾ ਕਹੀ ਜਾਈਏ। ਇਹ ਗੱਲ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਪੁਰੇਵਾਲ

ਸਿੱਖਮਾਰਗ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕੀ, ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਤੇ

ਇਕ ਕਹਾਵਤ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ, ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਲਈ ਸਿਰ ਵਾਰਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਸਿਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਡਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਦੇਣ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਸਿਰ ਲੈਣ ਲਈ ਹਰ ਵੇਲੇ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਿਰ ਵਰਤਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਘੱਟ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਕਿ ਲਾਈ ਲੱਗ ਬਣ ਕੇ ਹੋਰਨਾ ਤੋਂ ਸਲਾਹਾਂ ਲੈਣ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਹੀ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੋਰਚੇ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਬੇਅੰਤ ਜਾਨੀ ਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਟੇਬਲ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਰਾਹੀਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਨਾ ਵਰਤਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਗੂਣੀ ਜਿਹੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਨਾ ਲੱਗੇ ਪਰ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਕਾਫੀ ਨੇੜੇ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਇਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸਹੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਬਿੱਲਕੁੱਲ ਗਲਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਕਿ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਕਸੂਰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਜਬਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਰੈਲੀਆਂ ਜਾਂ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਪੁੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਲੈਵਲ ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਪਗਾਉਣੀ ਇਤਨੀ ਸੌਖੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਸਿੱਖ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਤੇ ਹੋਏ ਜੁਲਮ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਹਮਦਰਦੀ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਜੋ ਮਰਜੀ ਕਹੀ ਜਾਣ ਪਰ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਆਪ ਆਪਣੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੀਆਂ ਬੀਬੀ ਦਾ ਕੋਈ ਲੜਾਈ ਝਗੜਾ ਹੋਵੇ ਜਿਹਾ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਦੀ ਕਤਾਂਈ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਕਸੂਰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਹਾਂ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਾ ਕਸੂਰ 80% ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਾ 20% ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਪਰਸੈਂਟ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਦੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇੱਕ ਦਾ ਕਸੂਰ 100% ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਾ 0%.
ਜੇ ਕਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੁੱਝ ਪਰਸੈਂਟ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਦਾ ਵੀ ਕਸੂਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ? ਜੇ ਕਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਿਲਟਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਫੜ-ਫੜ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਥਿਤ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ? ਕੀ ਇਹਨਾ ਨੇ ਵੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ? ਪਿਛਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਛੱਡੋ ਪਰ ਜੋ ਅੱਜ ਹੀ 26 ਮਾਰਚ, ਇੰਡੀਆ ਦੀ 27 ਮਾਰਚ ਦੀ ਤਾਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੋ ਕਿ ਅਜੀਤ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੈ ਵੀ ਉਹ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਹੂ-ਬ-ਹੂ ਹੇਠਾਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਕਹੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸੌਖ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਰਲਦੀ ਮਿਲਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛਪੀ ਹੈ ਪਰ ਅਜੀਤ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ:

ਖ਼ੁਦ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ
26 ਮਾਰਚ : ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਯਾਫ਼ਤਾ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਜਾਂ ਉਗਰਵਾਦੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਏ ਉਸ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨਿਗਲ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਸਾਲ 1991 'ਚ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭੜਕਾਉਣ 'ਤੇ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਫ਼ੌਜੀ ਪਿਤਾ ਸ. ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸੇ ਤਹਿਤ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਸਿਪਾਹੀ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਬਾਪ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਨਕਲੀ ਖਾੜਕੂ ਨੇ, ਜੇਕਰ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਦੱਸਾਂਗਾ ਕਿ ਅਸਲੀ ਖਾੜਕੂ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇ'। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਪੁਗਾ ਕੇ ਵੀ ਵਿਖਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਕਰਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਰ ਉਹ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣੇ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਹੀ ਛੋਟੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਨਾਮੀ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਮ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਵੀ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੂੰ ਉਹ ਹੀ ਗੱਲ ਦੁਹਰਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਦੀ ਝਲਕ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜੋਸ਼ੀਲੀਆਂ ਤਕਰੀਰਾਂ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨਜ਼ਮਾਂ 'ਚੋਂ ਵੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਸ ਹਰਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ ਨੂੰ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਖਾੜਕੂ ਕਹਿ ਕੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਗੋਲਡੀ ਵੀ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚੋਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਹਿਰਾਜ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਨਾਮਵਰ ਕਾਮਰੇਡ ਨੇਤਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੀ ਛੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਬੇਟੀ ਹੈ।

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਬਾਰੇ ਬੀਬੀ ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਾਚੀ-ਮਾਸੀ ਨੇ ਹੀ ਪਾਲ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਪਿੰਡ ਹੇਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂਸਰ ਸਿਧਾਰ ਕਾਲਜ 'ਚ ਬੀ. ਏ. 'ਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕਤਲ ਹੋਣ ਤੇ ਵਿਚੇ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਕਮਾਂਡੋ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਮਨੁੱਖੀ ਬੰਬ ਬਣੇ ਭਾਈ ਦਿਲਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਨਾਲ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਕਤਲਕਾਂਡ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਰਹਿੰਦੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਟੇਨਗੰਨ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਵੱਡੇ ਅਸਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਕੇ ਦੇਵੇ। ਬੀਬੀ ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਵਾਰਦਾਤ ਦੀ ਪੂਰੀ ਵਿਊਂਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੱਕ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜੱਡਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ।

ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜੱਡਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ।
ਬੀ. ਐੱਸ. ਢਿੱਲੋਂ, ਐਡਵੋਕੇਟ

ਇੱਕ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ, ਰੁੱਗ ਭਰ ਕੇ ਤਲੀ ਹੋਈ ਮੱਛੀ, ਪਰੌਂਠੇ ਜਿੰਨਾ ਆਮਲੇਟ ਤੇ ਅੱਧੀ ਛਟਾਂਕ ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਚਟਣੀ ਵੱਡੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ `ਚ ਪਾਉਣ ਪਿੱਛੋਂ ਹਾਜਰ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੇ ਕਲੇਜੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ ਵਿੱਚ ਡੀ. ਜੇ. ਨੇ ਮੇਜ਼ ਹਿੱਲਣ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ `ਚ ਛੇ ਕੁ ਸੌ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ `ਚ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਨਾ ਖੁਰਚਣੇ, ਕੜਾਹੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣ, ਨਾ ਹੀ 15 ਦਿਨ ਘਰੇ ਮੰਜੇ-ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਦਾ ਗਾਹ ਪਵੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਰਾਬੀ ਮਹਿਮਾਣ ਸਾਂਭਣੇ ਪੈਣ। ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਵਾਲਿਆਂ ਛੇ ਤੋਂ ਬਾਰਾਂ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਪਲੇਟ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ। ਇਕੱਲੇ ਪੈਲਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਦਾ ਖਰਚਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਚਾਰ ਪੰਜ ਲੱਖ ਹੁੰਦਾ। ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵੱਖਰਾ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੇ ਦਸ ਤੋਂ ਚਾਲੀ ਲੱਖ ਤੱਕ ਖਰਚਾ ਹੋ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਖਾ ਪੀ ਕੇ ਲੋਕ, ਗਿੱਠ-ਗਿੱਠ ਉੱਗੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਅਵਾਰਾ ਗਊਆਂ ਦੇ ਫੇਰਾ ਪਾਉਣ ਵਾਂਗ, ਘਰੋ ਘਰੀ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਲੋਕੀਂ ਦੋ ਦਿਨ ਜਿੰਨਾ ਰਾਸ਼ਨ ਛਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਹਰਟ ਅਟੈਕ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਗਨ ਵੀ ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਹੁੰਦੀ। ਂਨੇਤਾ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵੋਟਾਂ ਪੱਕੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ ਓਹੀ ਰੁੱਸ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਆਹ `ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਤੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਬਾਬਰ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਵਾਂਗ ਸਿਰ `ਤੇ ਲਟਕਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ `ਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਪੰਜ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਹਰ ਘਰ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਖਰਚਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਸਮਾਜਕ ਵਿਖਾਵੇ ਲਈ ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਦਾਬੇ-ਸ਼ਾਬੇ ਲਈ ਉਹ ਇਹ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਫਲਾਣੇ ਐਮ ਐੱਲ ਏ, ਐੱਮ ਪੀ, ਮਨਿਸਟਰ ਜਾਂ ਡੀ ਜੀ ਪੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹਨ; ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵੱਡੇ ਆਦਮੀਂ ਮੰਨੋ।
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕਸਤ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇ। ਅਸੀਂ ਗੋਰਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਚੰਗੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖੀ। ਮੈਂ ਕਨੇਡਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਮਲ ਹੋਇਆ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇ। ਚਾਲੀ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕ, ਅਜੇ ਵੀ ਪਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਆਦਤਾਂ, ਨਾਲ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਰਸਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੱਖ ਲ਼ਾਹਣਤ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਵਿਰਸੇ ਤੇ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਬਰਗੇ ਮਹਾਂ ਨਗਰਾਂ `ਚ ਹੁੰਦੇ ਵੱਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਕੱਠ ਦਿਖਾਉਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੁਗਲ ਵੀ। ਮੇਲੇ ਵਰਗਾ ਮਾਹੌਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਂਦਿਆਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ ਕਿ ਸੱਦਾ-ਪੱਤਰ ਭੇਜ ਕੇ ਬੁਲਾਏ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੌ ਪੰਜਾਹ ਬੰਦਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਡੇਢ ਦੋ ਸੌ ਹੁਦਾਰੇ ਕਾਰਡਾਂ `ਤੇ ਹੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰ ਗਏ ਹਨ। ਪੈਸੇ-ਧੇਲੇ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਨਜਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੀ। ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਛੇ ਕਾਰਡ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ ਮੰਗਣਾ, ਦੂਜਾ ਰੋਕਾ/ਚੁੰਨੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ, ਤੀਜਾ ਜਾਗੋ, ਚੌਥਾ ਵਿਆਹ, ਪੰਜਵਾਂ ਰਿਸੈੱਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਛੇਵਾਂ ਕੁੜਮਾਂ ਦੀ ਮਿਲਣੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਜਾਗੋ ਹੀ ਘਰੇ ਕੱਢੀ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਫੰਕਸ਼ਂਨ ਹੋਟਲਾਂ ਅਤੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇੰਨੇ ਫੰਕਸ਼ਨਾ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਧੰਨ ਨੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ। ਬੱਸ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੇਖਾ-ਵੇਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਡੀਆਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਫਾਹਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ `ਚ ਖਬਰਾਂ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਕਿਸੇ ਨਹੀ ਜਿੱਤੀ।
ਇਸ ਧਰਤੀ `ਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਚਾਰਲਸ ਅਤੇ ਅਰਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬਰੂਹਾਂ `ਤੇ ਮਹੀਨਾ ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਹੀ ਉਤਰਦੇ/ਚੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਸਨਅੱਤ 7000 ਕਰੋੜ ਰੁਪੈ ਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹਾਂ `ਚ ਐਕਟਰ ਤੇ ਪੋਪ ਸਿੰਗਰ 45 ਲੱਖ ਤੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਨਅੱਤਕਾਰ ਨੇ ਗੋਆ ਬੀਚ ਤੇ ਅਪਣੀ ਇਕਲੌਤੀ ਬੇਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕੀਤੀ, ਬੰਬਈ ਤੇ ਕਲਕੱਤੇ ਤੋਂ 600 ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਦੋ ਜੈੱਟ ਜਹਾਜ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਲਏ। ਇਹ ਲੋਕ 5-7 ਕਰੋੜ ਖਰਚਕੇ ਸ਼ੁਗਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਰੀਸ ਸ੍ਰੀਦੇਵੀ ਜਾਂ ਮਾਧੁਰੀ ਦੀਖਸ਼ਤ (ਫਿਲਮੀ ਹਿਰੋਇਨਾਂ) ਦੀ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੋਂ ਦਸ ਦਿਨ ਪਿੱਛੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਿਜੀ ਮਾਮਲਾ ਕਹਿ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਰਸਮ `ਤੇ ਡੇਢ ਦੋ ਕਰੋੜ ਖਰਚਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕਈ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪੰਜ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਜੂਏ `ਚ ਹਾਰਨ ਵਰਗਾ ਖਰਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ। ਉਂਜ ਵੀ ਵਿਆਹ ਕੋਈ ਮੇਲਾ ਜਾਂ ਰਾਜਸੀ ਸੰਮੇਲਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਿੱਥੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕਠ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ। ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਦੌਰ `ਚ ਚੰਦ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਮੈਂ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਫੌਜ ਦੇ ਕਰਨਲ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਨ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਸਨ। ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਂਮ ਹੋਟਲ ਪਾਰਕ ਵਿਊ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਇਕੱਠ ਸੌ ਕੁ ਵਿਅਕਤੀਆ ਦਾ ਸੀ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਗੈਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ ਨਾਨਕੇ, ਦਾਦਕੇ, ਭੂਆ, ਮਾਸੀਆਂ, ਚਾਚੇ, ਤਾਏ ਹੀ ਸਨ। ਅਗਲੀ ਸ਼ਾਂਮ ਡਿਫੈਂਸ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਰਿਸੇਪਸ਼ਨ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਚੰਦ ਕੁ ਘਰ ਦੇ ਗਵਾਂਢੀ ਅਤੇ ਬਚਪਣ ਦੇ ਦੋਸਤ, ਸ਼ਰੀਕੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਹੀ ਸਨ।
ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ। ਹੁਣ ਮਧਾਣੀ, ਚਾਟੀ, ਪੱਖੀ ਤੇ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ `ਚ ਜਾਂ ਕਿਰਾਏ `ਤੇ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਇਸ ਬੀਤੇ ਵਕਤ ਲਈ ਰੋਣਾ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰਨਾਂ ਸਿੱਖੋ। ਫੋਕੀ ਹਉਮੈਂ ਖਾਤਰ, ਵਿਖਾਵੇ ਵਾਲੇ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੋਹਾਂ ਲਈ ਹੀ ਪੈਸੇ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੈ। ਬੁਲਾਏ ਗਏ ਸਾਰੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਕੋਲ ਵੀ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਂਜ ਵੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਤਾ ਸੈਂਕੜੇ-ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਗਰਾਫ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਦਰਜਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦਾ। ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ `ਤੇ ਵਕਤ ਦੀ ਧੂੜ ਜਮਦੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਇਹ ਵਿਖਾਵਿਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਵਿਆਹਾਂ ਸਮੇਂ ਬੇਲੋੜਾ ਇਕੱਠ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਹਿਲ ਕਦਮੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਕਲੌਤੀ ਬੇਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਚੰਦ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੁਲਾਇਆ। ਉਂਜ ਦਸ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਇਕੱਠ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦਾ ਚੁਟਕੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ। ਆਮ ਲੋਕੀਂ ਆਪ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਾਂਦਰ ਨਕਲਾਂ ਹੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਹੇਜ ਰੋਕੂ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇੰਜ ਹੀ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਆਮਦਨ ਕਰ ਕਾਨੂੰਨ `ਚ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਦੇਵੇ ਕਿ ਇੱਕ ਖਾਸ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ, ਟੈਂਟ ਹਾਊਸ, ਕੈਟਰਿੰਗ, ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਬੁਕਿੰਗ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਕਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਇਹ ਫਜੂਲ ਖਰਚੀ ਘਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਖਤਰਨਾਕ ਜਾਂਨਵਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਕਾਇਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾ ਤੋਂ ਹੀ ਡਰਦਾ ਹੈ।

ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ (ਗ੍ਰੰਥਾਂ) ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ (ਗ੍ਰੰਥਾਂ) ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ

    1 ,   ਕਿਤਾਬ:-                ਗੁਰ-ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 ।
             ਲੇਖਕ :-                ਭਾਈ ਕੋਇਰ ਸਿੰਘ ।
             ਲਿਖਣ ਵਰ੍ਹਾ :-           1751                         ਇਸ ਵਿਚ
    ੳ ,  ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਗੁਰ-ਸੋਭਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ਅ ,  1699 ਦੀ ਵੈਸਾਖੀ ਵਿਚ ਦਰਬਾਰ ਸਜਾ ਕੇ , ਸਿਰ ਮੰਗਣ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ੲ ,  ਇਕੱਲੇ-ਇਕੱਲੇ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਤੰਬੂ ਵਿਚ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਲੀ ਵਾਰ ।
    ਸ ,  ਲਹੂ ਭਿੱਜੀ ਤਲਵਾਰ ਵਿਖਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ਹ ,  ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ਕ ,  ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ । ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਪੇ ਗੁਰ-ਚੇਲਾ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੀ ।
    ਖ ,  ਖੰਡੇ-ਬਾਟੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਰਹਿਤ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।


       2 ,    ਕਿਤਾਬ:-                ਬੰਸਾਵਲੀ ਨਾਮਾ ।
              ਲੇਖਕ:-                 ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ।
              ਲਿਖਣ ਵਰ੍ਹਾ:-            1758                        ਇਸ ਵਿਚ
    ੳ ,  ਦੋ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ਅ ,  ਆਦਿ ਬੀੜ ਨੂੰ ਧੀਰਮੱਲ ਕੋਲੋਂ ਮੰਗਵਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।
    ੲ ,  ਧੀਰਮੱਲ ਦੇ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰਨ ਤੇ , ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਬੀੜ ਲਿਖਵਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ।(ਕੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹੋਰ ਉਤਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਨ ?)           
    ਸ਼ ,  ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਸਮੁੰਦ-ਸਾਗਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ।
    ਹ ,  ਦੂਸਰੇ (ਬੇਨਾਮਾ) ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ , (ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ ) ਅਵਤਾਰ ਲੀਲਾ ਵੀ ਵਰਣਿਤ ਦੱਸੀ ਹੈ ।
    ਕ ,  ਦੋਵੇਂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਦੀ ਭੇਂਟ ਹੋ ਗਏ । ਪਹਿਲੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਕੋਈ ਕੋਈ ਪਤਰਾ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗਾ , ਜਿਸ ਦੀਆਂ 91 ਸਤਰਾਂ ਛਿਬਰ ਨੇ ਵੇਖੀਆਂ ਦਸਦਾ ਹੈ ।ਦੂਸਰੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ 7 ਪਤਰੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇਕ      ਸਿੱਖ  ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗੇ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛਿਬਰ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ।                    
ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀ-ਕਰਮ ।

    1 ,  ਬੰਸਾਵਲੀ ਨਾਮਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀਕਲ ਕੱਟੜ ਸੋਚ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ।   ( ਪ੍ਰੋ. ਗਰੇਵਾਲ )
    2 ,  ਬੰਸਾਵਲੀ ਨਾਮਾ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ , ਉਹ ਵੀ ਛਿਬਰ ਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀਕਲ ਸੋਚ ਦੀ ਮਨਘੜਤ ਪੈਦਾਵਾਰ ।      ( ਪ੍ਰੋ. ਗਰੇਵਾਲ )
    3 ,  ਛਿਬਰ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਤੇ ਖਾਮਖਾਹ ਪੁਰਾਣਕ ਗੱਪਾਂ ਦਾ ਕਲੰਕ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।   ( ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ )                                   
    4 ,  ਛਿਬਰ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ , ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਕਿਸੇ ਛੱਪੜ ਵਿਚ ਕੱਛੂ ਬਣ ਕੇ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਸੀ , ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਟਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ । ਹੁਣ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਆ ਹੈ । (ਯਾਨੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ , ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਨਹੀਂ , ਬਲਕਿ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੈ) ਉਹ ਥਾਂ ਪਰ ਥਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਗਲਤ ਬਿਆਨੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।


       3 ,   ਕਿਤਾਬ:-                ਮਹਿਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ।
              ਲੇਖਕ:-                 ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਭੱਲਾ ।
              ਲਿਖਣ ਵਰ੍ਹਾ:-           1776                         ਇਸ ਵਿਚ
    ੳ ,  ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਭੱਲਾ , ਪਹਲੀ ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਲਿਖੇ ਕਿਸੇ “ਵਿਦਿਆ ਸਾਗਰ ”  ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਆਪ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਕੇ “ ਵਿਦਿਆ ਸਾਗਰ ”  ਗ੍ਰੰਥ ਬਣਾਇਆ । ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਬੁਲਾਏ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ , ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਾਲ 4 ਵੇਦ , 18 ਪੁਰਾਣ ,6 ਸ਼ਾਸਤਰ , ਸਿਮਰਤੀਆਂ , ਚੌਬੀਸ ਅਵਤਾਰ ਅਤੇ 404 ਨਵੇਂ ਤ੍ਰਿਆ-ਚ੍ਰਿਤ੍ਰ (ਮਤਲਬ ਕੁਝ ਚ੍ਰਿਤ੍ਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸਨ) ਲਿਆਏ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ,ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ । ਇਹੀ ਵਿਦਿਆ ਸਾਗਰ ਗ੍ਰੰਥ ਸੀ । (ਵਿਚਾਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘ , ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਕਟ-ਵਰਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹੋਣਗੇ , ਪਰ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜੀ , ਭਾਈ ਚੌਪਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ,ਭਾਈ ਸੈਨਾਪਤਿ ਜੀ , ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ , ਕਿਸੇ ਅਜਹੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ । ਜੇ ਕੋਈ ਅਜਹਾ ਗ੍ਰੰਥ ਸੀ ਵੀ ਤਾਂ ਦੂਸਰੇ ਸਾਹਿਤ ਵਾਙ ਇਹ ਵੀ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਦੀ ਭੇਂਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ)


       4 ,    ਕਿਤਾਬ:-                ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਪਰਤਾਪ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰੰਥ ।
              ਲੇਖਕ:-                  ਕਵੀ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ।
              ਲਿਖਣ ਵਰ੍ਹਾ:-            1843                        ਇਸ ਵਿਚ
    ੳ ,  ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚਲੇ 52 ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ।
    ਅ ,  ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ  “ ਵਿਦਿਆ ਧਰ ਗਰੰਥ ”  ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ। ਜਿਸ ਦਾ ਬ੍ਰੀਕ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਭਾਰ 9 ਮਣ ਸੀ ।
    ੲ ,  ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੜਾਈ ਛਿੜਨ ਕਾਰਨ , ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਅਧੂਰਾ ਰਹਿ ਗਿਆ , ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਲੜਾਈ ਵੇਲੇ ਗੁਆਚ ਗਿਆ । ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ 62 ਪੱਤਰੇ ਬਚੇ ਸਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਰਚਨਾ ਰਚੀ , ਪਰ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਿਲਕੁਲ ਚੁੱਪ ਹੈ ਕਿ , ਇਹ ਪੱਤਰੇ ਕਿਵੇਂ ਬਚ ਗਏ ?  142 ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਪੱਤਰੇ , ਕਿਸ ਕੋਲੋਂ , ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਮਿਲੇ  ?


       5 ,    ਕਿਤਾਬ:-                ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ।
               ਲਿਖਾਰੀ:-               ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ।
               ਲਿਖਣ ਵਰ੍ਹਾ:-            1880                       ਇਸ ਵਿਚ
    ੳ ,   ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ , ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਅੱਗੇ ਸੀਸ ਨਹੀਂ ਨਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
    ਅ ,   ਇਹ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪੋਥੀਆਂ ਵਿਚ ਸੀ , ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸਾਂਭੀ ਪਈ ਸੀ ।
    ੲ ,   ਇਹ ਵੀ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ , ਇਹ ਬੀੜ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਗਰੰਥੀ ਨੇ ਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਰਚੀ । ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਨੇ , ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਾਙ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ , ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜ ਪੱਤਰੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਲਿਖ ਕੇ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ , ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਵਾਧੇ ਕੀਤੇ । ਉਸ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ,ਇਕ ਹੋਰ ਗ੍ਰੰਥ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ , ਜੋ ਬਾਬਾ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ । ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਮੋਤੀ
ਬਾਗ ਵਾਲੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿਚ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਿਖਾਈ , ਗੁਰੂ ਸਾਹਬ ਨਾਲ ਮਲਦੀ ਸੀ , ਇਸ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਸਖਤਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ , ਪਟਨੇ ਦੇ ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਚੌਗਣੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ।        ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ .

    1 ,  ਜੋ ਗ੍ਰੰਥ ਮੋਤੀ ਬਾਗ , ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ , ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਲੋਕਾਂ ਪਾਸ ਪਏ ਹਨ ,ਉਹ ਪਟਨਾ ਦੇ ਸਾਧਾਂ ਵਲੋਂ , ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ।
    2 ,  ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ , ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ , ਨਕਲੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਉਤਾਰੇ ਕਰ ਕੇ , ਸਿੱਖਾਂ ਕੋਲ ਵੇਚਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ , ਵਡ ਅਕਾਰੀ ਗ੍ਰੰਥ  “ ਨਾਨਕ ਪੰਥੀ ਕਾਵਿ ”  ਬਣ ਗਿਆ । ਨਿਰਮਲਿਆਂ ਨੇ  ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਿਪੀ-ਬੱਧ ਕਰ ਕੇ , ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ  “ ਗੁਰਮੁਖੀ ਗ੍ਰੰਥ ਦਸਵਾਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ”  ਰੱਖਿਆ । ਇਹੀ  “ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ”  ਕਲਕੱਤਾ ਵਿਚ ਰੱਖਆ
ਹੋਇਆ ਹੈ । ਜਿਸ ਨੂੰ   ਜੌਹਨ ਮੈਲਕਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ , Sketch of the Sikhs (1810-1812) ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਹੈ । ਬੜੇ ਯੋਜਨਾ-ਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ , ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ , ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਪੜਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ।   1847 ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਉਲੱਥਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।
    ਜੋਹਨ ਮੈਲਕਮ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ Sketch of the Sikhsਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ , ਉਸ ਨੂੰ 1805 ਵਿਚ , ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਪੀ ਮਿਲੀ ਸੀ , ਪਰ “ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ”  ਦੀ ਕਾਪੀ ਕਲਕਤੇ ਤੋਂ (H.T. cole brook) ਐਚ.ਟੀ. ਕੋਲ ਬਰੁੱਕ ਕੋਲੋਂ ਮਿਲੀ , ਜਿਸ ਦੀ ਦੱਸ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਨਿਰਮਲੇ ਸਾਧ ਨੇ ਪਾਈ ,ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਲੇ ਸਾਧਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਅਕਲਮੰਦ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਚਤੁਰ ਸੀ ।ਜੋਹਨ ਮੈਲਕਮ 1805 ਵਿਚ , ਲਾਰਡ ਲੇਕ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਆਇਆ ਸੀ , ਉਸ ਨਾਲ ਰਿਆਸਤ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸੀ । ਤਦ ਤਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ  “ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ”ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਮੈਲਕਮ ਦੀ ਛਪੀ ਕਿਤਾਬ (1810) ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ  “  ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ  ”  ਨਾਮ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
    1812 ਵਿਚ ਇਹ ,  “  ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ  ”  ਦੀ ਇਹ ਕਾਪੀ , “ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਲੰਦਨ ”  ਨੂੰ ਸੌਂਪ     ਦਿੱਤੀ ਗਈ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਗਰੰਥ ਕੈਟਲਾਗ ਦੇ Mss D5 punjabi (H. T. Cole brook)ਨਾਂ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ । ਇਹ ਬੀੜ ਕਿਹੜੇ ਸਾਲ ? , ਕਿਸ ਕੋਲੋਂ ? , ਕਦੋਂ ਮਿਲੀ ? ਕੁਝ ਵੀ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
    ਪਰ ਇਹ ਨਿਸਚਿਤ ਹੈ ਕਿ , ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ , ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ , ਕਥਿਤ ਗ੍ਰੰਥ ਨਾਲ ਬਿਲ-ਕੁਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
   (ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀੜਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਮਿਲਾਨ ਅਗਲੀ ਕਿਸਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ)
    ਅਮਰ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਦੀ

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਮਸਲੇ ਵਿਚ ਉੱਠੀ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਭਾਰੂ:

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਮਸਲੇ ਵਿਚ ਉੱਠੀ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਭਾਰੂ:

“ਸਚੁ ਸੁਣਾਇਸੀ ਸਚ ਕੀ ਬੇਲਾ”

(ਤੱਤ ਗੁਰਮਤਿ ਪਰਿਵਾਰ)

ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣੇ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਤੈਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿਚ ਇਕ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ। ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਲੰਮੀਆਂ ਸਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰੇਆਮ ਘੁੰਮਣਾ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ’ਤੇ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਇਸ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਕੌਮ ਦਾ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਲਹਿਰ ਚਲਾਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ

ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਵਰੇਜ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੰਪਾਦਕੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ  ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਭਾਰੂ ਭਗਵਾਂ ਲਾਬੀ ਨੇ ਇਸ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਪੰਥਕ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਤੀਜਤਨ ਲੋਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ, ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਵਾਰਥ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਫਿਲਹਾਲ ਟਲਵਾਉਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਵਿਖਾਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਸਟੈਂਡ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਬਾਦਲ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੀ ਇਸ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਤਾਰੀਫ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕੌਲ ਉਠਾਇਆ। ਜੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਵਕਤੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੁਆਰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਕੁੱਝ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਹਿਰਦ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜੋਆਣਾ ਸਮੇਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਠੋਸ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜੋ 1984 ਸਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿਚ ਗਾਲ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਾਹੌਲ਼ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ ਅਤੇ ਐਸੇ ਸੁਹਿਰਦ ਕਦਮ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤਣ ਵਿਚ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ-ਸੈਨਾ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭੜਕਾਹਟ ਉਪਰੰਤ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਫਾਇਰੰਗ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਮੌਤ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ’ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ’ਤੇ ਲੱਗੀ ਰੋਕ ਆਰਜ਼ੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਜਾਣਕਾਰ ਧਿਰਾਂ ਵਲੋਂ ਖਦਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਰਜ਼ੀ ਰੋਕ ਕੌਮ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਰੋਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਕੇ ਚੁੱਪ-ਚੁੱਪੀਤੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦੀ ਇਕ ਨਾਪਾਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਈ ਸੁਖੇ-ਜਿੰਦੇ ਦੀ ਵਾਰੀ ਵੀ ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇ ਐਸਾ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਹ ਪੰਥ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਤਬਕੇ ਦੇ ਇਸ ਯਕੀਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿ ਬਾਦਲ (ਸਰਕਾਰ) ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ’ਤੇ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਝੂਠਲਾਉਣ ਲਈ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੂਰਨ ਬਹੁਮਤ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਤੇ ਲੰਮੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਚੁੱਕੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਠੋਸ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਇਕ ਸਾਂਝੀ ਆਵਾਜ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਫਿਲਹਾਲ ਟੱਲ ਗਈ। ਇਸ ਆਰਜ਼ੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਈ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਹਿਰਦ ਧਿਰਾਂ ਵਧਾਈ ਦੀਆਂ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਜੇ ਇਸ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਐਸੀ ਕੌਮੀ ਏਕਤਾ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਸਾਝੀ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਵੇਗੀ, ਇਹੀ ਆਸ ਹੈ। ਕੌਮ ਨੂੰ ਹਰ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਐਸੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਢਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵਲੋਂ ਵਿਖਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਪੰਥ ਪ੍ਰਸਤੀ ’ਤੇ ਕੌਮ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ।   

ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਠੋਸ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਪੜਚੋਲ:

ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਮਸਲੇ ਕਾਰਨ ਉੱਠੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਕੌਮ ਨੇ ਏਕਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਵੀ ਝੂਠਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਹ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਪੰਥਕ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਜਦਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ‘ਗੁਰਮਤਿ’ (ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ) ਤੋਂ ਸੇਧਿਤ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ‘ਤੱਤ ਗੁਰਮਤਿ ਪਰਿਵਾਰ’ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਹੀ ਨਿਰੋਲ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੇਧ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ/ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ, ਖਰਾ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ।

ਇਸੇ ਮਕਸਦ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਪੜਚੋਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ (ਜੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਤਾਂ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪੜਚੋਲ ਕਰ ਸਕਣ।

ਇਸ ਲਹਿਰ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵਿਚ ਦਲੇਰੀ ਦਾ ਗੁਣ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵੀ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਥ ਦਰਦ ਵੀ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਸੋਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਥਾਂ ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਦੇ ਕਈਂ ਅੰਸ਼ ਸੰਪਰਦਾਈ (ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ) ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਮੌਤ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਜਾਣਨ ਜਿਹੀ ਦਲੇਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਦੁਨੀਆਵੀ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੀ ਪੜਚੋਲਾਤਮਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹਰ ਸੁਚੇਤ ਮਨੁੱਖ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਮਕਸਦ (ਮਿਸ਼ਨ) ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਮਨੁੱਖ ਐਸੀ ਦਲੇਰੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਹੁੰਚ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਮੱਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਧਾਰਮਿਕ ਮੱਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਸੀ (ਭਾਵ

ਨਾਸਤਿਕ ਸੀ)। ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸੇ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਲਿਆ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ 9/11 ਨੂੰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜਾਂ ਵਿਚ ਪਾਇਲਟ ਬਣ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਲੀਆਂ ਦੋ ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਦੇਣ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਪ੍ਰਤੀ ਜਨੂੰਨ ਕਾਰਨ ‘ਦਲੇਰੀ’ ਦਾ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਅਨੇਕਾਂ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਕੌਮੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਣ ਮਾਨਵ ਬੰਬ ਬਨਣ ਦੀਆਂ ਆਏ ਦਿਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਦਲੇਰੀ (ਮੌਤ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਜਾਣਨ) ਦੇ ਗੁਣ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਗਲੇ ਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਗੁਣ ਲਗਭਗ ਹਰ ਮੱਤ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਵਿਚ ਐਸੇ ਆਸ਼ਿਕ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਵਿਚ ਵੱਧ। ਦਲੇਰੀ ਦੇ ਹਰ ਐਸੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ ਹੋਣ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਫਾਇਦਾ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ 9/11 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਲੇ ਆਤੰਕੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਾਸੂਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੇਧ ਤਾਂ ਐਸੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਹੀ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਮਸਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸੱਚ ਅਨੁਸਾਰ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ-ਕੇ. ਪੀ. ਐਸ. ਗਿੱਲ ਦੀ ਜੋੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਸੋ ਇਹ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ ਕਿਸੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੀ:

ਜੇ ਕੋਈ ਆਮ ਆਦਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਸੋਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖੇਤਰ ਸੀਮਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਕਿਸੇ ਲਹਿਰ ਦਾ ਹੀਰੋ (ਆਗੂ) ਐਸਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਫੌਰਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਹ ‘ਰੋਲ ਮਾਡਲ’ (ਪ੍ਰੇਰਣਾਸ੍ਰੋਤ) ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠ ਰਹੇ ਜ਼ਜਬਾਤੀ ਨਾਹਰੇ “ਰਾਜੋਆਣੇ ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਤੇ, ਪਹਿਰਾ ਦਿਆਂਗੇ ਠੋਕ ਕੇ” ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।  ਜਦਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ:

“ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੋਚ (ਸੇਧ) ’ਤੇ, ਪਹਿਰਾ ਦਿਆਂਗੇ ਠੋਕ ਕੇ”

ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਇਕ ਆਗੂ ਦੀ ਸੋਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਾਂ ਐਸਾ ਕੋਈ ਆਗੂ/ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਐਸੇ ਨਾਅਰੇ ਅਕਸਰ ਗੁਰਮਤਿ ਨੂੰ ਅਣਦੇਖਿਆ ਕਰਕੇ ਵਕਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਜ਼ਜਬਾਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਐਸੇ ਨਾਅਰੇ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ‘ਸਿਧਾਂਤ-ਪ੍ਰਸਤ’ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਸ਼ਖਸੀਅਤ-ਪ੍ਰਸਤ’ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਸੀ ਸੋਚ ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੀ। ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਇਹ ਅੰਸ਼ ਇਸ ਪੱਖੋ ਪੜਚੋਲ ਮੰਗਦੇ ਹਨ।

1.      ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ (ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚਲੇ ਇਕ ਸੂਰਮੇ ਰਾਗੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੈਂ ਪਵਿੱਤਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਦਾ ਰਹਾਂ।

ਪੜਚੋਲ: ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵਲੋਂ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੇਧ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਰਾਗੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਕਰਕੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਥਾਂ (ਬਿਲਡਿੰਗ) ਖਾਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਗੁਰਮਤਿ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਨਹੀਂ, ਖਿਲਾਫਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਵਾਂ/ਇਸ਼ਨਾਨਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਜਾਂ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ‘ਪਵਿੱਤਰ’ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਭਰਮ (ਗਲਤ) ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੌਮ ਦੇ ਇਕ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਤੀਰਥ ਵਾਂਗੂ। ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਇਹ ਅੰਸ਼ ਆਮ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਉਸ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ, ਜੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਤੀਰਥਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਤੀਰਥ ਘੱੜ ਲੈਣ ਦੀ ਸੋਚ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਅਫਸੋਸਜਨਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਸਾਰੇ ‘ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ’ ਕੰਪਲੈਕਸ ਨੂੰ ਇਕ ਤੀਰਥ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇਂਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰਮਤਿ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਕਰ ਲਈ। ਇਹ ਤੀਰਥ ਹੁਣ ਅਨੇਕਾਂ ਮਨਮੱਤਾਂ ਦਾ ਘਰ ਬਣ

ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਤੀਰਥਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸਿਰਫ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੇਕਾਂ ਇਤਹਾਸਿਕ/ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ’ ਤਰਜ਼ ਦੇ ਤੀਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਫੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਅਗਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਹ ਅੰਸ਼ ਵਿਚਾਰ ਲਵੇ: “ਨਾਨਕ ਸੇ ਅਖੜੀਆਂ ਬਿਅੰਨਿ ਜਿਨੀ ਡਿਸੰਦੋ ਮਾ ਪਿਰੀ ॥1॥  (ਪੰਨਾ 577)” ਤਾਂ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਨਾ ਰਹਿਣ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੀ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਨਾ-ਵਾਕਿਫ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹਰ ਸ਼ਖਸ ਇਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰੀਰਕ ਅੱਖਾਂ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਇਕ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੇਖਣ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਅਸਲ ਵਿਚ ‘ਦਿਮਾਗ’ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ ਹੀ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁੱਤੇ ਅੰਗਾਂ ਵਾਂਗੂ ‘ਅੱਖਾਂ’ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਉਸ ਰਾਗੀ ਵੀਰ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਜ਼ਰੀਆ ਉਸ ਰਾਗੀ ਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਨਾ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦਾ। ਜਿਆਦਾ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ, ਮੰਨ ਲਵੋ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਅੱਖਾਂ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਉਹ ਰਾਗੀ ਸਿੰਘ ਕਿਸੇ ਇਸਤਰੀ ਵੱਲ ਗਲਤ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਗਲਤ ਨਜ਼ਰ ‘ਰਾਜੋਆਣੇ’ ਦੀ ਹੈ? ਨਹੀਂ, ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ।

ਸੋ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਇਹ ਅੰਸ਼, ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਅਗਿਆਨਤਾ/ਅਨਦੇਖੀ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਜਬਾਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ, ਜੋ ਅੱਜ ਆਮ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਐਸੇ ਜ਼ਜਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

2.      ਮੈਂ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ।

ਪੜਚੋਲ : ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਸੀਅਤ ਵਿਚ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਪਿੱਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ’ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਲੋਕ ‘ਜਥੇਦਾਰ’ ਨਹੀਂ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਬੇਈਮਾਨ ‘ਪੁਜਾਰੀ’ ਹਨ। ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਜਥੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਤੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਪੁਜਾਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ (ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ) ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਪੰਥ ਰਤਨ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦੇਣ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਕਤਲ ਸਮੇਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ  ਕੂੜ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਮੰਨੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਜੋ ਇਸ ਪੁਜਾਰੀ (ਜਥੇਦਾਰ) ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ‘ਅਕਾਲ ਤਖਤ’ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਖੈਰ! ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਇਹ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਜਾਰੀ ਨੇ ‘ਪਵਿੱਤਰ ਜਲ’ ਦੀਆਂ ਕੈਨੀਆਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਬਖਸ਼ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਪਵਿਤ੍ਰ’ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦੀ/ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੋ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵਲੋਂ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ, ਗੁਰਮਤਿ ਸੇਧ ਪ੍ਰਤੀ ਅਣਦੇਖੀ/ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਵਕਤੀ ਜ਼ਜਬਾਤ ਹੀ ਹਨ।

ਇਸ ਵਸੀਅਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਬਿਆਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ ਸੰਪਰਦਾਈ (ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ) ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ:

(1)  ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ’ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਰਾਹੀਂ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ:

ਪੜਚੋਲ : ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਆਏ ਬਿਆਨ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫਾਂਸੀ (ਜੋ ਫਿਲਹਾਲ ਟਲ ਗਈ ਹੈ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ (ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੁਜਾਰੀ) ਵਲੋਂ ਬਖਸ਼ੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਜਲ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਣਗੇ। ਇਸ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਨੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਵਿੱਤਰ ਜਲ’ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਐਸੇ ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਈ ਦੀ

ਸਰਬਪੱਖੀ ਲੁੱਟ ਕਰਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ (ਜੋ ‘ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ’ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ)। ਪਰ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦਾ ਇਸ ਭਰਮ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਅਤੇ ਅਫਸੋਸਜਨਕ ਹੈ।

ਜੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ  ਕਿਸੇ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਲ’ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦੇ ਭਰਮ ਬਾਰੇ ਖਰਾ ਸੱਚ ਪ੍ਰਕਟ ਕਰਦੇ ਐਸੇ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਕ ਹਨ:

ਜਲ ਕੈ ਮਜਨਿ ਜੇ ਗਤਿ ਹੋਵੈ ਨਿਤ ਨਿਤ ਮੇਂਡੁਕ ਨਾਵਹਿ ॥

ਜੈਸੇ ਮੇਂਡੁਕ ਤੈਸੇ ਓਇ ਨਰ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਆਵਹਿ ॥2॥(ਪੰਨਾ 484)

ਕੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸੋਚ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਨਦੀ ਦੇ ਜਲ (ਗੰਗਾ ਜਲ) ਨੂੰ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਅਫਸੋਸ! ਅਸੀਂ ਨਾਨਕ ਸਰੂਪਾਂ ਵਲੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਅਦਾਰਿਆਂ/ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।

2.      ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਦੇ ਝੰਡੇ/ਝੰਡੀਆਂ ਘਰਾਂ ’ਤੇ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ:

ਪੜਚੋਲ : ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਪੜਚੋਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਕਿਸੇ ਰੰਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦੀ ਹੈ। ਕੌਮ ਦੇ ਏਕਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ‘ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨ’ ਲਈ ਕਿਸੇ ਰੰਗ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮੰਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੱਥ ਪੜਚੋਲਿਆਂ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਵੇਲੇ ‘ਨਿਸ਼ਾਨ’ ਦਾ ਰੰਗ ਨੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ ਵਿਚ ਵੀ ‘ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ’ ਦੇ ਕਪੜੇ ਦਾ ਰੰਗ

‘ਬਸੰਤੀ ਜਾਂ ਸੁਰਮਈ’ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਇਹ ‘ਕੇਸਰੀ’ ਰੰਗ ‘ਕੌਮੀ ਰੰਗ’ ਕਿਵੇਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਮਾਨਤਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ? ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ‘ਕੇਸਰੀ’ (ਭਗਵਾਂ) ਰੰਗ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਜਮਾਤ ‘ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ.’ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀਕਰਣ ਲਈ ‘ਭਗਵਾਂਕਰਣ’ ਲਫਜ਼ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਇਸ ਤਲਖ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੋਚ ਵਾਂਗੂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ‘ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨ’ ਦਾ ਵੀ ‘ਭਗਵਾਂਕਰਣ’

(ਬ੍ਰਾਹਮਣੀਕਰਣ) ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ? ਅਫਸੋਸ ! ਵਕਤੀ ਜ਼ਜਬਾਤਾਂ ਹੇਠ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਹੀ ਇਸ ਭਗਵੇਂ ਰੰਗ ਹੇਠ ਹੀ ‘ਭਗਵੇਂਕਰਣ’ (ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ) ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਲੜਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲੀ ਬੈਠੇ ਹਨ।

ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਪੜਚੋਲ:

ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਰਾ ਹੀ ਪੰਥ ਸੁਹਿਰਦ ਹੈ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਕਈਂ ਪੰਥਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਥਾਇ ਇਕ 8 ਮੈਂਬਰੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ‘ਸੰਘਰਸ਼ ਮੋਰਚਾ’ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਸਮੇਤ ਲਗਭਗ ਹਰ ਕੋਈ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਫੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਵੱਲ ਹੀ ਵੇਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ (ਬੇਨਤੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ‘ਅਕਾਲ ਤਖਤ’ ਦੇ ਨਾਮ ਉਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹੀ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ‘ਸੌਦਾ ਸਾਧ’ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਾਰਨ ਆਈ ਨਮੋਸ਼ੀ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਦੀ ਆਸ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮੂਰਖਤਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਕਾਵਾਂ (ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹਾਕਮਾਂ) ਦੀ ਸਵਾਰਥ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕੌਮ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਹੈਰਾਨਗੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪੰਥ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਆਗੂ ਕਹਿਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਪੰਥਕ ਮਸਲੇ ਵਿਚ ਨਮੋਸ਼ੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਮਸਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਲੇਲੜੀਆਂ ਕੱਢਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕੌਮੀ ਰੰਗ ਦੇ ‘ਭਗਵੇਂਕਰਣ’ ਵਿਰੁਧ ਕੋਈ ਅਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹੀ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਰੁਕਾਵਉਣ ਲਈ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਸੁਝਾਏ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਖਿਲਾਫ ਕੋਈ ਅਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ, ਆਪ ਉਸੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗ ਗਏ।

ਕੁਝ ਪੜਚੋਲ ‘ਅਖੌਤੀ ਜਥੇਦਾਰਾਂ’ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ:

ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਵਿਚਲਾ ਪੁਜਾਰੀ ਤਬਕਾ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਸੇ ਤਾਕ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਦੋਂ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ‘ਧਰਮ’ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੇ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਵੀ ਪੁਜਾਰੀਆਂ (ਸਣੇ ਅਖੌਤੀ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੇ) ਨੇ ਐਸੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ‘ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਚੌਂਕੜੀ’ ਨੇ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ‘ਅਖੰਡ ਪਾਠ’ (ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਰਮਕਾਂਡ) ਕਰਵਾਏ ਜਾਣ। ਅਫਸੋਸ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਜਾਗਰੂਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਜਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ‘ਪੁਜਾਰੀਆਂ’ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ‘ਅਖੰਡ ਪਾਠ’ ਰੱਖਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ‘ਅਖੰਡ ਪਾਠ’ ਮਨਮੱਤ ਨਹੀਂ? ਉਸਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ ਕਿ ਵੀਰੋ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਪਾਖੰਡ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੌਮੀ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਜਾਗਰੂਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸੱਜਣਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ‘ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ’ ਨੂੰ ਪਿੱਠ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਪਹੁੰਚ ਵੇਖ ਕੇ ਅਫਸੋਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੀਤਾ ਵੀ ਕੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਸੇ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਕੋਈ ਪੁਜਾਰੀ ‘ਬੇਨਤੀ ਚੌਪਈ’ (ਕੱਚੀ ਰਚਨਾ) ਦੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਕਿਸੀ ਹੋਰ ਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਣਤੀ-ਮਿਣਤੀ ਦੇ ‘ਤੋਤਾ ਰਟਨੀ’ ਪਾਠ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਵਿਚ ਛਪੀ ਖਬਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਬੀਬੀ ਨੇ ਇਸੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ‘ਵਾਹਿਗੁਰੂ’ ਲਫਜ਼ ਦੇ ਚੰਦ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਤੋਤਾ-ਰਟਨੀ ਜਾਪ ਕਰਕੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਰੁੱਕ ਜਾਵੇਗੀ। ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ‘ਕੇਸਰੀ’ (ਭਗਵਾਂ) ਝੰਡੇ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਕਾਬਿਜ਼ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਰੋਵਰ ਵਾਲੇ ਜਲ ਦੇ ‘ਪਵਿਤ੍ਰ’ ਹੋਣ ਦਾ ਵਹਿਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕੈਨੀਆਂ ਵੀ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਇਸ਼ਨਾਨ’ ਰਾਹੀਂ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋਣ ਲਈ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣੇ ਨੂੰ ਦਿਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਜੋਆਣਾ ਵੀਰ ਨੇ ‘ਅੰਨ੍ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ’ ਹੇਠ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਪਟਨੇ ਅਤੇ ਨਾਂਦੇੜ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਲਈ ਅਖੌਤੀ ਤਖਤਾਂ ਦਾ ‘ਪਵਿਤ੍ਰ ਤਿਲਕ’ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ (ਅੰਨ੍ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ) ਹੇਠ ਉਸ ਤਿਲਕ ਨੂੰ ‘ਤਖਤਾਂ’ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਸਮਝ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਥੇ ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਵੇ।

ਕੁਝ ਪੜਚੋਲ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਬਾਰੇ:

ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ (ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ) ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤਾਂ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਆਮ ਸਿੱਖ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੱਖਰੀ ਆਸ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਆਮ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਤਾਂ ਪਿੱਛਲੇ 250-300 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੋ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਵੇਖੋ-ਵੇਖੀ ਆਮ ਸਿੱਖ ਵੀ ਭੇਡ-ਚਾਲ ਵਿਚ ਤੋਤਾ-ਰਟਨੀ ਪਾਠਾਂ, ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਿਆ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਣ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਰਾਜੋਆਣੇ ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਤੇ, ਪਹਿਰਾ ਦਿਆਂਗੇ ਠੋਕ ਕੇ’ ਜਿਹੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ-ਪ੍ਰਸਤ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਕੌਮੀ ਕੇਂਦਰ ’ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਪੁਜਾਰੀ (ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹਾਕਮ) ਤਾਂ ਇਹੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਮ ਸਿੱਖ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਜਬਾਤੀ ਪਿੱਛ-ਲੱਗੂ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹੇ।

ਨਿਚੋੜ:

ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੇਧ ਵਿਚ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਵਾਲੇ ਸਾਡੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੇ ਬਹੁਤਾਤ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਰਾਜ਼ ਹੀ ਕਰਣਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਮ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਆਲੋਚਣਾ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਬਹੁਤੇ ‘ਸਿੱਖਾਂ’ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ ਕਿ ‘ਤੱਤ ਗੁਰਮਤਿ ਪਰਿਵਾਰ’ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਨੁਕਤੇ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝ ਕੇ, ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਣਿਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਨੇ-ਬਹਾਨੇ ਜ਼ਾਇਜ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਣ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ, ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇਣੀ ਹੈ। ਪਰ ‘ਸਚੁ ਸੁਣਾਇਸੀ ਸਚ ਕੀ ਬੇਲਾ’ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੇ ਮਸਲੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ’ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜਾਂ ਉੱਭਰਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ‘ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ’ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖਾਲਿਸ (ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰੀ ਖਾਲਸਾ)’ ਬਨਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣੀਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜੇ ‘ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ’ ਨਾਮਕ ਕੁਝ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਕੈਸਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ। 1984 ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਗੂ ਸਨ ‘ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ’। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਥ-ਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਸੁਹਿਰਦ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਟਕਸਾਲ ਦੀ ਉੱਪਜ ਸਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਇਕ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਚਰਿਤ੍ਰ-ਘਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਖੌਤੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਉਹ ਵੱਡੇ ਉਪਾਸ਼ਕ ਸਨ। ਇੱਸੇ ਸੋਚ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ-ਮੁੱਖੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਭਰੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਅੰਸ਼ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਜਾਪੇ, ਜਦਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ’ ਖਿਲਾਫ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਹਾਸੋਹੀਣਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੱਜਣ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਅਖੌਤੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਇਕ ਪੰਕਤੀ ‘ਰਾਜ ਬਿਨਾ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੇ ਹੈ, ਧਰਮ ਬਿਨਾ ਸਭ ਦਲੇ ਮਲੇ ਹੈ’ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਐਸੇ ਸੱਜਣ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਕੂੜ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਗੁੰਮਰਾਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਅਣਦੇਖਾ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ (ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ) ਸਿੱਖਾਂ ਕੌਲ ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦ੍ਰਿੜ ਸਨ। ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ‘ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ’ ਵਿਚ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਘੱਟਦੀ ਗਈ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ‘ਵੇਦੀ ਦੇ ਫੇਰੇ, ਸਤੀ-ਪ੍ਰਥਾ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ’ ਸਮੇਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਰ ਕਰ ਗਿਆ। ‘ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ’ ਦਾ ਮੁੱਖੀ (ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ) ਆਪ ਹਰ ਕੰਮ ਗੁਰਮਤਿ ਸੇਧ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਜੋਤਿਸ਼ਆਂ’ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਕਰਨ ਲਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਭਾਵ ਕਿ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਕਿਸੇ ‘ਰਾਜ’ ਦੀ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਸਿੱਖ ਲਈ ‘ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ’ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਖੁੱਲੀ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਨਿਮਰਤਾ ਸਹਿਤ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ, ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੁਹਿਰਦ ਆਗੂਆਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਦੀ ਪਿੱਛਲੱਗੂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੇਧ’ ਵਿਚ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ। ਆਉ, ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਜਾਗਦੇ ਹੋਏ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਇਹ ਨਾਅਰਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰੀਏ:

‘ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੋਚ ’ਤੇ, ਪਹਿਰਾ ਦਿਆਂਗੇ ਠੋਕ ਕੇ’

ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਨਿਮਰਤਾ ਸਹਿਤ

ਤੱਤ ਗੁਰਮਤਿ ਪਰਿਵਾਰ